sinh thực sự hay bởi vì NKVD và các nhóm ngăn chặn Komsomol đang
đuổi phía sau, và mối đe dọa chình ình của việc bị các phân đội đặc biệt
hành hình?
Chúng tôi không thể nói chắc là một thiểu hay một đa số binh sĩ đã bị
hoang mang trong thời kỳ đầu của cuộc chiến vì thành phố hồi cuối tháng 8
và tháng 9. Trong thời kỳ sơ khởi này, trước khi Tổng Cục Chính trị Phương
diện quân Stalingrad cảm thấy đã đủ chín muồi vào ngày 8 tháng 10 để đưa
ra tuyên bố: “tâm trạng bại trận gần như đã tiêu tan và số các mưu phản
đang giảm dần”, thì con số này có thể là nhiều hơn một thiểu số. Nhưng
tương tự, không phải hồ nghi về sự kiên gan của rất nhiều người, nếu không
nói là cả đám đông. Lính Hồng quân bám trụ với bàn đạp đang thu hẹp dần
trên bờ tây sông Volga. Chưa một quân đội phương Tây nào thực hiện một
chiến công tương tự trong thời kỳ đầu của Thế chiến II; thực tế chỉ tổn thất
về người là có thể sánh với tổn thất kinh khiếp của Pháp tại Verdun.
Bất luận thế nào, tranh luận này càng có ý nghĩa quan trọng hơn so với bề
ngoài. Thanh niên Nga ngày nay không thể hiểu được những tổn thất của
Thế chiến II, như ông đại tá trên chuyến tàu đi Volgograd đã hùng hồn nhận
định. Nhưng nếu đến cả bọn họ còn không hiểu điều đó, thì lớp sử gia Âu -
Mỹ trẻ sau này làm sao có thể hiểu được những điều như vậy? Có phải họ sẽ
phân tích số lượng đảng viên hay số lượng đoàn viên Komsomol, tỷ lệ cán
bộ, trí thức, công nhân nhà máy hay nông dân, chia họ theo nhóm tuổi, tình
trạng hôn nhân, rồi đưa ra những kết luận hầu như chỉ dựa vào các số liệu
lưu trữ? Không, không trả lời là họ sẽ không thể làm được điều đó. Hệ thống
Soviet, không như hệ thống Wehrmacht quan liêu, đơn giản là không quan
tâm đến những chi tiết cá nhân của binh sĩ. Chỉ khi NKVD bắt đầu nghi ngờ
một cá nhân “phản quốc” thì thông tin kiểu đó mới bắt đầu được lưu lại.
Ngay sau khi cuốn sách này được xuất bản lần đầu năm 1998, một tranh
luận lớn nảy ra xoay quanh cuốn ZJiukov’s Greatest Defeat (Thất bại lớn
nhất của ZJiukov) của David Glantz. Glantz tiết lộ thực tế là Hồng quân
tung Chiến dịch Sao Hỏa, một cuộc tấn công khổng lổ nhưng thất bại chống
lại khu địa bàn trọng yếu của Đức quanh vùng lồi Rzhev hồi tháng 11 năm
