Vì không có phòng tuyến rõ ràng và chiều sâu trận địa đôi chỗ chỉ vài
trăm mét thành ra vị trí chỉ huy cũng dễ tổn thương chẳng khác gì các vị trí
tiền duyên. “Đạn nổ ngay trên đầu sở chỉ huy của chúng tôi là chuyện cơm
bữa”, Đại tá Timofey Naumovich Vishnevsky, chỉ huy sư đoàn pháo binh
của Tập đoàn quân số 62 từ viện quân y viết cho bạn. “Mỗi khi ra khỏi hầm,
tôi đều nghe thấy tiếng tiểu liên râm ran bốn phía. Nhiều lúc cứ như quân
Đức đã vây kín xung quanh rồi”. Một chiếc xe tăng Đức xộc thẳng đến lối
vào hầm của ông và “vỏ thép của nó chắn mất lối ra duy nhất”. Vishnevsky
và các sĩ quan của ông phải đào lỗ chui xuống một cái rãnh sang phía bên
kia thoát thân. Đại tá bị thương nặng. “Mặt tôi biến dạng hoàn toàn”, ông
viết, “từ nay tôi thành thằng ma chê quỷ hờn trong mắt chị em rồi”.
Trong tháng 9 và tháng 10, các hầm chỉ huy của Đức ít có nguy cơ bị tràn
qua hơn nên tiêu chuẩn một mét đất trên nóc hầm kê bằng thân cây là đủ
chống Katyusha. Mối nguy hiểm chính là trúng đạn pháo bắn từ bên kia
sông Volga. Các chỉ huy sư đoàn và trung đoàn thường quan tâm đến tiện
nghi cá nhân chẳng kém gì hiệu quả sử dụng. Một chiếc máy hát dây cót
thường được kê bên cạnh rương đựng rượu mạnh hoặc rượu nho mua từ bên
Pháp. Một vài sĩ quan còn mặc đồ thể thao, thậm chí cả quần sooc tennis khi
chui vào không gian ẩm ướt nặng nề trong hầm vì quân phục đánh trận của
họ toàn rận.
Đối với binh lính của họ thì thế giới đảo lộn tệ hơn nhiều. Thay vì chúc
nhau “đêm tốt lành” thì họ chúc “đêm yên lành” trong những giờ tối tăm
nguy hiểm. Trong buổi sáng lạnh giá, họ duỗi các khớp cứng đờ, tìm đến
một vệt nắng dưới đáy hào giống như loài thằn lằn phơi nắng. Ban ngày cảm
thấy bạo hơn, lính Đức từ phòng tuyến của mình gào lên chửi bới dọa nạt:
“Russki! Mày tận số rồi!” hay “Ê, Rus, bul-bul, sdavaisa!” theo tiếng bồi
nghĩa là “Hàng đi, không thì nhả bong bóng!” Ý là đẩy quân Nga xuống
sông chết chìm.
Những lúc tạm yên, lính Nga cũng tìm chút nắng ngoài tầm bắn tỉa. Các
đường hào nhiều khi cứ như xưởng thợ vì người ta lấy vỏ đạn pháo làm đèn
dầu với một sợi dẻ làm bấc, còn vỏ đạn thường thì làm bật lửa hút thuốc. Có
