Tại các khu vực chưa bị chọc thủng, binh lính đói quá không còn sức ra
ngoài hầm để đồng đội khỏi thấy mình rơi nước mắt. “Anh nghĩ đến em và
con trai bé bỏng của chúng ta”, một lính Đức vô danh viết lá thư không bao
giờ đến tay vợ mình. “Điều duy nhất còn lại cho anh là nghĩ đến em. Anh
chẳng còn thiết gì khác nữa. Nghĩ đến em làm anh tan nát cả trái tim”. Bên
ngoài chiến hào, binh lính yếu và lạnh quá, cử động chậm chạp trông cứ như
bị đánh thuốc. Tuy thế một viên trung sĩ mẫn cán vẫn tiếp tục riết róng họ để
bảo đảm súng luôn sạch và lựu đạn phải nằm đúng các hốc khoét ở vách hào
trong tầm tay.
* * *
Ngày 16 tháng 1, ngay sau khi mất Pitomnik, Sở Chỉ huy Tập đoàn quân
số 6 đã gửi điện phàn nàn không quân chỉ tiếp viện bằng cách thả dù. “Sao
không có hàng tiếp viện đáp xuống Gumrak?” Fiebig trả lời rằng sân bay
không có đèn dẫn đường và vô tuyến điều khiển không hoạt động. Xem ra
Paulus không hình dung được cảnh hỗn loạn ở sân bay. Nhóm dỡ hàng
xuống tổ chức kém, vả lại họ đã quá yếu không thể làm tốt công việc - “rất
vật vờ”, đó là ý kiến của không quân. Kỷ luật không được duy trì ở các
thương binh nhẹ cũng như đám lạc ngũ và đào ngũ đổ về sân bay tìm cơ hội
được cứu. Đội quân cảnh “chó xích” bắt đầu không kiểm soát nổi đám loạn
binh đói khổ liều mạng thoát ra. Theo báo cáo của không quân, nhiều người
trong số này là lính Romania.
Đến 17 tháng 1, Tập đoàn quân số 6 đã bị đẩy lùi về phần phía đông của
Kessel. Có tương đối ít giao tranh trong bốn ngày tiếp theo vì Rokossovsky
đang bố trí lại lực lượng cho đòn dứt điểm. Trong khi hầu hết các trung đoàn
Đức ở tuyến trước đều tuân thủ kỷ luật thì ở tuyến sau rã đám tăng nhanh.
Bộ phận hậu cần ghi nhận rằng, “tập đoàn quân không còn đủ khả năng cung
cấp hậu cần cho binh sĩ của mình”. Ngựa đã thịt gần hết. Hầu như không còn
bánh mì - bị đông cứng như đá, gọi là Eisbrot - bánh mì băng. Có những kho
đầy thực phẩm do các chủ nhiệm hậu cần quá lo xa dành dụm thì lại bị quân
