kinh hoàng và dơ dáy, khác hẳn cái chất bi hùng mà chính quyền tuyên
truyền. “Những bức thư vĩnh biệt của các chiến sĩ Stalingrad”, một báo cáo
viết, “đã lan truyền nỗi đau lớn lao trong tâm hồn không chỉ của người thân
mà của cả một lượng lớn dân chúng, hơn nữa nội dung những lá thư này lại
lan đi rất nhanh. Mô tả những đau khổ trong mấy tuần giao tranh cuối cùng
ngày đêm ám ảnh người thân”. Thực ra Goebbels đã lường trước được việc
này từ rất sớm nên đã quyết định ngăn chặn tất cả bưu thiếp từ những tù
binh bị bắt gửi về nhà. Trong nhật ký ngày 17 tháng 12, ông viết: “Trong
tương lai, tất cả bưu thiếp gửi cho người thân sẽ không được chuyển bởi
chúng tạo ra cánh cửa để tuyên truyền Bolshevik lọt vào Đức”.
Những nỗ lực của phía Soviet xem ra không thể ngăn chặn được. Các trại
tù binh của NKVD cung cấp bưu thiếp, nhưng vì phía Đức không cho chúng
lọt vào, thế là nội dung của chúng được in nhỏ lại, nhiều tấm vào một tờ rồi
rải xuống phòng tuyến quân Đức như truyền đơn. Lính Đức ở mặt trận nhặt
chúng, dù phải đối mặt với hình phạt khắc nghiệt, rồi lén gửi thư theo các
địa chỉ đó để nhắn với người thân rằng con em họ vẫn còn sống. Họ ký tên
là “Đồng hương” hoặc chỉ đơn giản là “XXX”. Nhiều khi đến nhà cầm
quyền Quốc xã còn phát hoảng khi các gia đình nhận được tờ truyền đơn
Soviet rồi liên lạc với các gia đình khác cùng cảnh ngộ.
Bản thân Paulus có vẻ như đã lường trước rằng Wehrmacht sẽ biến thảm
họa này thành một một câu chuyện bịa đặt đâm sau lưng (Khó mà nói liệu
điều đó có ảnh hưởng đến quyết định cự tuyệt các điều khoản đầu hàng vào
ngày 9 tháng 1 không). Tuy nhiên lần này kẻ bị đem ra làm vật hiến tế
không phải những người cộng sản và Do Thái như năm 1918 nữa mà là Bộ
Tổng tham mưu và giới quý tộc mà trong suy nghĩ của dân chúng vẫn còn
liên kết chặt chẽ với nhau. Những người sắp rơi vào làn đạn cũng đã dự cảm
cơn bão đang đến.
Otto, công tước von Bismark, công sứ Đức ở sứ quán tại Rome đã chuồn
đi nghỉ với vợ vào cuối tháng 1 để tránh dự lễ kỷ niệm 10 năm chính quyền
Quốc xã. Giống như phần lớn các nhà ngoại giao ở xa Berlin, ông biết rất ít
về nỗi kinh hoàng của trận thảm bại Stalingrad. Vào buổi tối 31 tháng 1, họ
