những người ra lệnh chiến đấu đến cùng không chỉ còn sống mà lại được
hưởng những điều kiện sống tốt hơn nhiều so với binh sĩ của mình. “Bổn
phận của một người tướng là ở bên binh sĩ của mình”, một trung úy nhận
xét, “chứ không phải ra đi bằng toa giường nằm”. Như các phóng viên nước
ngoài đã ghi nhận, rất ít sĩ quan cao cấp có dấu hiệu đói ăn ngay sau khi đầu
hàng nên sức đề kháng của họ không bị suy yếu đến mức nguy hiểm như
binh sĩ của mình. Tuy vậy sự ưu đãi mà các tướng nhận được cũng bộc lộ ý
thức thứ bậc ở Liên Xô.
Một số ít các sĩ quan được đưa đến các trại trong vùng Moskva như
Lunovo, Krasnogorsk và Suzdal. Số được lựa chọn để “giáo dục chống phát
xít” thì được đưa đến một tu viện kiên cố ở Yelabuga, phía đông Kazan.
Phương tiện vận tải đương nhiên không là gì so với các thứ cho cấp tướng.
Trong một đoàn đi tháng 3, có cả thảy 1.800 người thì nhiều người đã chết.
Ngoài sốt phát ban, bệnh vàng da, bạch hầu, scorbut
, phù thũng, giờ đây
lại thêm bệnh lao. Và đến giữa tiết xuân thì số ca sốt rét tăng nhanh.
Chuyến di dời của binh lính và sĩ quan cấp thấp mới gọi là đông lũ lượt,
với 20.000 đi Bekabad, phía đôngTashkent, 2.500 đến Volsk, đông bắc
Saratov, 5.000 xuôi theo sông Volga xuống Astrakhan, 2.000 đến Usman,
phía bắc Voronezh, còn những người khác thì đi Basyanovsky, phía bắc
Sverdlovsk, Oranky gần Gorky và đến cả Karaganda nữa.
Khi đăng ký trước giờ lên đường, nhiều người ghi là nghề nghiệp là “lao
động nông nghiệp” với hy vọng được đưa đến một nông trang. Dân nghiện
thuốc thì thu thập phân lạc đà đem sấy khô để có cái mà hút trên đường. Sau
những gì đã nếm trải ở Beketovka, họ chắc mẩm điều tệ nhất đã qua rồi,
thêm nữa việc chuyển chỗ và thay đổi có sức hấp dẫn của nó, nhưng chẳng
mấy chốc họ đã nhận ra mình lầm. Mỗi toa tàu lèn hơn trăm người mà chỉ có
một cái lỗ dưới sàn thay nhà cầu. Cái lạnh vẫn cắt da cắt thịt, nhưng cái khát
mới là khốn khổ nhất vì họ được phát bánh mì khô với cá muối mà chỉ có ít
nước. Quá tuyệt vọng, họ liếm băng đọng trên những bộ phận kim loại bến
trong toa xe. Ở các điểm dừng, những người được ra ngoài thường không
kim nổi, vục tay xuống bốc một nắm tuyết bỏ miệng. Nhiều người vì thế mà
