LỜI TỰA CHO ẤN BẢN MỚI
“Chúng tôi có một nguyên tắc đơn giản về việc lưu trữ”, một đại tá cho tôi
hay tại Bộ Quốc phòng Nga, khi tôi tới đó tìm kiếm cuốn sách này vào năm
1994. “Anh cứ nói chủ đề, chúng tôi sẽ tìm hồ sơ.” Tôi biết ngay dẫu có
phản đối cũng chẳng ích gì. Dù Cục Lưu trữ nhà nước Nga mở cửa cho các
nhà nghiên cứu nước ngoài từ năm 1991, song quân đội thì phản đối việc
này. Cuối cùng, sau áp lực từ chính quyền Yeltsin, TsAMO, Cục Lưu trữ Bộ
Quốc phòng tại Podolsk, phải tuân chỉ. Tôi thấy khá may mắn khi là một
trong những người ngoại quốc đầu tiên được tiếp cận hệ thống lưu trữ này
theo các quy định mới. “Vâng, các anh ạ, tôi đang viết về Trận Stalingrad”,
tôi trả lời. “Để cho anh hình dung được loại tài liệu mà tôi quan tâm, tôi thấy
là những báo cáo thú vị nhất trong các hồ sơ lưu trữ quân sự của Đức tại
Freiburg là được viết bởi người ngoài cuộc, các bác sĩ, cha tuyên úy.”
“Không có mục sư nào trong Hồng quân cả”, vị đại tá cười sảng khoái,
huơ huơ ngón tay trước mặt tôi.
“Vâng dĩ nhiên, nhưng còn các sĩ quan chính trị thì sao? Tôi đang tìm
kiếm những tư liệu kiểu như lột tả hiện thực đời lính trong chiến trận.”
“Vậy thì các báo cáo của Cục Chính trị”, ông nói, và ngẫm nghĩ. “Chúng
ta phải thử xem.”
Năm tháng sau, khi người phiên dịch cho tôi, tiến sĩ Lyuba Vinogradova,
và tôi rốt cuộc cũng được cho tiếp cận kho lưu trữ trung tâm cùa Bộ Quốc
phòng Nga tại Podolsk, những báo cáo đồ sộ này vượt xa mọi kỳ vọng của
tôi. Gần như mỗi đêm trên chiến trường từ cuối tháng 8 năm 1942 đến cuối
năm 1942, đều đặn, Cục Chính trị của Phương diện quân Stalingrad gửi
đường không về Moskva một câu chuyện chi tiết đến khó tưởng tượng mà
chưa được tìm thấy trong bất kỳ nhật ký chiến tranh thường thấy nào. Địa
chỉ được gửi tới là Aleksandr Shcherbakov, Chính ủy của Hồng quân. Báo
