Tư Mã Thiên
Sử Ký Tư Mã Thiên
Dịch giả : Nhữ Thành
Đánh máy : Mickey, TSAH, CHIEU PHU, THANH LOAN
BÌNH CHUẨN (1) THƯ
1. Nhà Hán nổi lên thừa kế những điều tệ hại của nhà Tần. Những người
mạnh khỏe thì phải phục vụ trong các hàng ngũ quân đội, những người già
yếu thì phải lo vận chuyển lương thực. Việc làm khó nhọc mà tiền của thì
thiếu thốn. Ngay thiên tử cũng không có cỗ xe tứ mã có bốn con ngựa cùng
màu, còn tướng quân, thừa tướng thì đôi khi đi xe bò. Dân thường không có
của để cất giấu. Nhà vua nhận thấy tiền của nhà Tần quá nặng, khó dùng
nên đổi đi, sai dân đúc tiền: vàng thì một cân là đơn vị. Pháp luật trở thành
đơn giản, bỏ bớt những điếu cấm đoán, cho nên bọn làm trái phép và tham
lợi cất giấu những của cải thừa để bán làm cho vật giá cao vọt lên: gạo lên
đến một vạn đồng tiền một thạch, một con ngựa một trăm cân vàng (2).
Đến khi thiên hạ đã bình định, Cao Tổ bèn ra lệnh không cho những người
đi buôn được mặc đồ tơ, đi xe, đánh thuế họ nặng để làm khốn nhục họ (3).
Thời Hiếu Huệ và Lữ Hậu, thiên hạ mới bình định, cho nên lại nới luật lệ
đối với những người buôn bán, nhưng con cháu những người buôn bán vẫn
không được làm quan lại. Người ta tính số tiền để nuôi quan lại và số tiền
chi dùng, rồi căn cứ vào đó mà đánh thuế thân của dân (4). Còn những món
lợi do việc đánh thuế và lấy tô về núi, sông, vườn, ao, chợ búa, thì từ thiên
tử trở xuống đến các vương và những người có đất phong ở các ấp đều
được dùng làm của riêng để cung cấp cho mình, chứ không đem tiêu dùng
vào việc thiên hạ. Số thóc vận chuyển từ Sơn Đông đến để cung cấp cho
các quan ở trong kinh đô mỗi năm không quá vài chục vạn thạch. Đến thời
Hiếu Văn, tiền “giáp” quá nhẹ, nhà vua bèn đổi đúc thứ tiền bốn thù nhưng
chữ trên đồng tiền lại đề là nửa lạng (5) và cho phép dân tha hồ đúc tiền. Vì
vậy Ngô Vương là chư hầu nhờ lấy được đồng ở núi để đúc tiền mà giàu
hơn cả thiên tử. Về sau Ngô Vương làm phản. Đặng Thông làm đại phu
cũng nhờ việc đúc tiền mà nhiều của cải hơn bậc vương giả. Cho nên lúc
