SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 156

Thục. Dân đất Ba, đất Thục ví thế mệt nhọc. Bành Ngô Giả diệt Triều Tiên
đặt ra quận Thượng Hải. Vì vậy miền Yên, Tề nhớn nhác rung động. Sau
đó Vương Khôi lại bày mưu ở Mã Ấp (12). Hung Nô bỏ đứt việc hòa thân,
xâm lấn miền bắc. Việc binh kéo dài không khi nào hết. Thiên hạ khổ về
những việc khó nhọc ấy mà cảnh can qua lại ngày càng lan rộng. Người đi
trận phải mang xách, kẻ ở phải lo vận chuyển lương thực. Trong ngoài xao
xuyến về việc phải lo cung đón cho nhau. Trăm họ thì cùng kiệt, tìm cách
lẩn trốn. Của cải hao hụt không sao đủ được. Điều đó khiến cho kẻ quyên
tiền thì được làm quan, kẻ nộp bạc thì được miễn tội. Phép tuyển cử dần
dần bỏ. Liêm sỉ bị coi thường . Võ lực được tiến dụng. Kết quả pháp luật
trở nên nghiêm, mệnh lệnh thành khắt khe và từ đó bọn bầy tôi gây lợi xuất
hiện (13).
Sau đó, các tướng nhà Hán mỗi năm đem mấy vạn quân kỵ đánh quân Hồ,
xa kỵ tướng quân là Vệ Thanh, lấy đất ở phía nam của Hung Nô, xây Sóc
Phương (14).
Bấy giờ, Hán mở rộng đường giao thông với các rợ di ở tây nam, người làm
đường tới mấy vạn. Dân phải gánh gồng mang lương thực từ ngoài ngàn
dặm đến, trung bình cứ đem đi hơn mười chung thì đến nơi chỉ còn một
thạch (15). Nhà vua sai đem của cải phát cho những người ở đất Cùng và
đất Bắc để chiêu tập họ. Làm mấy năm vẫn chưa mở xong được con đường
này. Nhưng các man và di lại thừa cơ ấy mấy lần đánh. Các quan lại phải
đem quân đi đánh dẹp. Nhà vua nhận thấy dù lấy tất cả tô và thuế đất Ba
đất Thục cũng không đủ để cung vào việc chi phí nên sai mộ những người
giàu đến cày ở đất Nam Di. Những người này đưa thóc cho quân địa
phương và nhận tiền ở kinh đô. Phía đông, nhà vua lại sai đặt quận Thượng
Hải. Phí tổn về việc dời dân đến đấy cũng tương tự như việc dời dân đến
Nam Di. Nhà vua sai hơn mười vạn người xây thành (16) để giữ Sóc
Phương, việc chuyên chở đường sông rất xa. Tất cả những người ở phía
đông núi đều mệt nhọc. Tốn kém đến gần mười tỷ đồn tiền. Kho lại càng
trống rỗng. Nhà vua bèn mộ dân, nói những người nào cáo thể cấp bọn nô
và tỳ cho nhà nước thì suốt đời không phải nộp thuế thân, nếu họ đã làm
quan lang rồi thì sẽ được thăng trật. Việc nộp cừu mà được làm quan lang