SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 157

là bắt đầu từ lúc ấy (17).
Bốn năm sau (124 trước công nguyên) Hán sai đại tướng quân (18) đem
hơn mười vạn quân, sáu vị tướng quân, đánh Hữu Hiền Vương bắt một vạn
năm nghìn tù binh (19). Năm sau, đại tướng quân lại đem sáu vị tướng quân
đánh quân Hồ bắt được một vạn chín nghìn tù binh, người nào chém hay
bắt được quân Hồ thì được thưởng vàng. Tiền thưởng đến hơn hai mươi
vạn cân vàng. Mấy vạn tù binh đều được hậu thưởng, cho ăn mặc, tất cả
đều do quan địa phương cung cấp. Trái lại quân và ngựa của Hán chết hơn
mười vạn; đó là chưa nói đến tiền phí tổn về vũ khí và vận chuyển bằng
đường thủy và đường bộ. Vì bao nhiêu tiền tích trữ ở quan đại tư nông (20)
đều cứ kiệt dần, tiền thuế dùng hết cũng không đủ để cung cấp cho binh sĩ
nên các quan phụ trách mới nói với thiên tử. Thiên tử nói:
- Trẫm nghe nói Ngũ Đế dạy dân không lặp lại việc làm của nhau nhưng
nước vẫn trị. Các vua Hạ Vũ và Thành Thang pháp luật không giống nhau
mà vẫn làm vương, đường họ đi khác nhau nhưng đức họ lập nên thì vẫn là
một. Biên giới phía bắc chưa yên, trẫm rất lấy làm lo lắng. Gần đây đại
tướng quân đánh Hung Nô vừa chém vừa cầm tù một vạn chín nghìn tên.
Người giàu cất giấu của cải thì người nghèo không có mà ăn (21).
Nhà vua bèn ra lệnh cho dân được mua chức tước và chuộc những điều
cấm đoán không cho làm quan (22), được lấy tiền xin chuộc và giảm tội.
Các quan tâu xin đặt những thưởng quan. Mệnh của nhà vua nói: tước Vũ
Công thì phải nộp 17 vạn đồng tiền. Tất cả số tiền bán tước lên đến ba
mươi vạn cân vàng. Trong những người mua tước Vũ Công, ai thuộc hàng
“quan thủ” thì được thử cho làm lại và bổ làm quan trước. Cấp “thiên phu”
thì tiền ngang cấp ngũ đại phu (23). Người có tội thì được giảm hai bậc, có
thể mua tước đến nhạc khanh. Làm như thế để nêu rõ quân công, những
người có quân công lớn thì phong làm hầu, khanh, đại phu; người quân
công nhỏ thì phong làm lang, làm lại. Con đường đi đến chức quan phức
tạp và lắm cách cho nên chức quan mất giá trị (24).
4. Từ khi Công Tôn Hoằng nhờ việc giải nghĩa Kinh Xuân Thu gò bó kẻ tôi
mà làm đến thừa tướng nhà Hán; từ khi Trương Thang dùng lối văn án
nghiêm khắc, gắt gao mà được làm đinh úy thì đạo luật về cái tội “kiến tri”