SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 173

23. Theo trật tự trong quân đội thì “quan thủ” đứng vào hàng thứ năm,
“thiên phu” đứng vào hàng thứ bảy, còn “ngũ đại phu” đứng vào hàng thứ
chín. Tất cả có mười bậc.
24. Đoạn 3 – Kinh tế nguy khốn do chính sách xâm lược gây ra.
25. Quan lại thấy ai biết mà không tố giác thì khép vào tội “kiến tri” (thấy
biết).
26. Đây chỉ Hoắc Khứ Bệnh.
27. Đoạn 4 – Tình hình kinh tế nguy ngập do những nguyên nhân khác:
thiên tai, đào sông, di dân, nuôi người Hồ v.v…
28. “Tệ” chỉ bất kỳ vật gì có thể thay tiền mặt.
29. Tư Mã Thiên có những suy nghĩ rất sâu sắc.
30. Cả ba đều là thương nhân.
31. Người ta sợ làm quan vì pháp luật rất nghiêm dễ phạm tội. Bây giờ phải
nộp tiền để khỏi làm quan.
32. Chức quan coi về sắt và muối.
33. Nhận xét thú vị.
34. Hai mươi đồng.
35. Có sự phân biệt về thuế giữa thương nhân và thợ thủ công.
36. Xem chú thích ở Cao Tổ bản ký.
37. Chức quan, nghĩa đen là làm cho đều và chuyên chở nhiệm vụ là làm
bình ổn vật giá.
38. Nguyên văn “thú, tướng”, thú là quan coi một quận, tướng là vị quan
giúp một “vương” coi một nước.
39. Chức quan có nhiệm vụ điều tra các tham quan ô lại.
40. Nhận xét khách quan nhưng rất mỉa mai.
41. Xem ở trên trong đoạn này.
42. Nguyên văn “dẫn tiền”: dẫn là tài sản của thương nhân và thợ thủ công,
không phải do cày và nuôi tằm mà có.
43. Chỉ những viên quan mới đặt ra để quản lý các tài sản lấy được của
thương nhân.
44. Nộp bạc không những khỏi tội mà còn làm quan.
45. Làm cỏ xong, cho nước vào, cỏ chết.