SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 224

thấy ai không hợp thì không cần giao cho pháp quan tra xét mà tự mình xử
lấy. Trần Vương tin dùng họ. Vì thế các tướng không theo và rốt cục bị thất
bại.
Mặc dầu Trần Thắng đã chết, các chư hầu, vương, tướng quân, thừa tướng
do Thắng lập nên, cuối cùng đã làm cho nhà Tần mất. Như thế, Thiệp là
người đầu tiên đã khởi xướng. Thời Cao Tổ, Trần Thiệp được cấp ba mươi
nhà để giữ phần mộ ở đất Đường, đến nay vẫn còn tế tự (Đoạn 4 – Nguyên
nhân thất bại của Trần Thiệp).
6. Chử tiên sinh (Chử tiên sinh : chữ Thiếu Tôn người đời Hán Thành Đế,
có bổ khuyết vào “Sử ký” Tư Mã Thiên mấy thiên) nói : địa hình hiểm trở
dùng để giữ nước, quân lính hình pháp dùng để trị nước, nhưng cũng không
đủ cậy vào đó được. Tiên Vương ngày xưa lấy nhân nghĩa làm cái gốc, mà
lấy địa điểm, pháp luật, làm ngọn ngành, quả thật là đúng ! Tôi nghe Giả
sinh (Gỉa sinh : Gỉa Nghị, nhà văn và nhà chính trị thời Hán Văn Đế. Đoạn
này là lấy trong bài “Qúa Tần Luận” của Giả Nghị - bàn về cái sai lầm của
nhà Tần) nói, “Tần Hiếu Công dựa vào sự kiên cố của núi Hào Sơn và cửa
Hàm Cốc Quan nắm lấy đất Úng Châu, vua tôi cố giữ để nhằm dòm ngó
nhà Chu, có ý chí muốn lấy cả thiên hạ, tóm cả các nước, bỏ cả bốn biển
vào túi, nuốt cả tám cõi. Lúc bấy giờ, Thương Quân giúp ông ta, bên trong
thì cải cách pháp chế, đôn đốc việc cày ruộng, dệt lụa, dự bị sẵn sàng để cố
thủ hay tác chiến; bên ngoài thì xui chư hầu liên hoành thờ Tần mà đánh
lẫn nhau. Nhờ đó, mà người Tần chỉ vòng tay mà lấy được đất ở bên kia
Tây Hà. Sau khi Hiếu Công mất đi, Huệ Văn Vương, Vũ Vương, Chiêu
Vương nhờ nghiệp cũ, theo cái sách lược cha ông để lại, phía nam lấy đất
Hán Trung; phía tây lấy đất Ba, đất Thục; phía đông cắt đất mầu mỡ, thu
được những quận xung yếu, hiểm trở. Chư hầu hoảng sợ, họp nhau giao
ước để làm yếu nước Tần. Họ không tiếc vật quý, của báu, đất đai phì
nhiêu, đem ra để mời kẻ sĩ trong thiên hạ. Họ hợp tung, liên kết nhau thân
thiết để hợp làm một. Trong thời bấy giờ, nước Tề có Mạnh Thường Quân,
nước Triệu có Bình Nguyên Quân, nước Sở có Xuân Thân Quân, nước
Nguỵ có Tín Lăng Quân. Bốn người này đều là những người sáng suốt,
khôn ngoan, trung thực, tín nghĩa, rộng lượng, trung hậu, yêu người, tôn