SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 266

những lời bàn về việc trong và việc ngoài), « Thuyết Làm », « Thuyết Nan
» (cái khó trong việc du thuyết), tất cả hơn mười vạn chữ .
Hàn Phi biết cái khó trong việc du thuyết nên viết chương « Thuyết Nan »
rất đầy đủ . Cuối cùng Phi chết ở Tần, không thể thoát nạn .
3. « Thuyết Nan » nói :
Cái khó trong việc du thuyết không phải là ở chỗ biết những điều cần phải
đưa ra nói . Nó cũng không phải ở chỗ mình không biết biện luận . Cũng
không phải ở chỗ không trình bày được rõ ràng ý nghĩ của mình. Cũng
không phải ở chỗ không dám nói ngang nói dọc cho hết cái ý của mình .
Phàm cái khó trong việc du thuyết chính là ở chỗ làm thế nào biết được cái
tim của con người mình muốn thuyết phục để dùng cái thuyết của mình mà
đối phó .
Nếu con người mình muốn du thuyết chỉ nghĩ đến cái danh cho cao, mà
mình lại đem cái lợi lớn ra thuyết với họ, thì họ sẽ cho mình là bọn hèn hạ,
và đối xử như với bọn ti tiện . Thế là thế nào họ cũng vất bỏ ta thật xa . Nếu
con người mình muốn du thuyết chỉ nghĩ đến cái lợi cho lớn, mà mình lại
đem cái danh cao ra thuyết với họ thì họ sẽ cho ta không chú ý gì đến thế
sự , nói chuyện viễn vông , và thế nào họ cũng không dùng . Nếu con người
mình muốn du thuyết trong bụng nghĩ đến cái lợi cho lớn nhưng bên ngoài
làm ra vẻ muốn cái danh cho cao, mà ta đem chuyện danh cao ra thuyêt thì
bên ngoài họ làm ra vẻ dung nạp cái thân ta , nhưng thực ra thì bỏ rơi ta .
Nhưng nếu ta đem chuyện lợi lớn ra nói với họ , thì trong bụng họ dùng lời
nói của ta , nhưng bên ngoài họ sẽ vất bỏ cái thân của ta (Trở lên, nói đến
những cái khó trong việc du thuyết, cái khó chính là làm thế nào để dò cho
được ý của nhà vua) . Đó là những điều không biết không được .
Phàm việc làm mà thành là do chỗ bí mật ; lời nói mà thất bại là do chỗ bị
tiết lộ . Bản thân mình chưa chắc đã tiết lộ ra , nhưng chỉ cần nói đến cái
mà người ta dấu thì đã nguy đến thân rồi . Nhà vua có điều sai mà người du
thuyết lại đúng những lời sáng tỏ , dùng cái nghĩa lý hay để suy luận ra sai
lầm của nhà vua thì nguy đến thân .
Nếu ta chưa được ân huệ nhà vua tưới đến mà lại đem hết những điều ta
biết ra nói thì hoặc là cái thuyết của ta sẽ được dùng đem đến kết quả ,