Tư Mã Thiên
Sử Ký Tư Mã Thiên
THƯƠNG QUÂN LIỆT TRUYỆN
T
hương Quân là con người hầu của một quý tộc nước Vệ , tên là Ưởng ,
họ là Công Tôn, tổ tiên vốn là họ Cơ . Ưởng lúc nhỏ thích học hình danh ,
thờ tể tướng nước Nguỵ là Công Thúc Toa làm trung thứ tử . Công Thúc
Toa biết Ưởng hiền, nhưng chưa có dịp tiến cử . Khi Toa mắc bệnh , Nguỵ
Huệ Vương thân hành đến thăm bệnh, hỏi :
- Nếu như bệnh của Công Thúc đưa đến việc chẳng may thì ai lo việc nước
nhà ?
Công Thúc Toa nói :
- Trưng Thứ Tử của Toa là Công Tôn Ưởng , tuy trẻ tuổi, nhưng có tài cao,
xin nhà vua giao phó việc nước cho ông ta .
Nhà vua im lặng . Vua sắp đi, Toa đuổi mọi người ra, nói :
- Nếu nhà vua không nghe tôi, không dùng Ưởng , thì phải giết y đi chớ để
cho y ra khỏi biên giới.
Nhà vua nhận lời mà đi ra . Công Thúc Toa gọi Ưởng đến từ tạ nói :
- Hôm nay, nhà vua hỏi tôi, ai có thể làm tể tướng, tôi nói anh. Sắc mặt nhà
vua có vẻ không tin lời tôi . Tôi trước tiên phải lo đến vua sau mới nghĩ đến
bầy tôi, cho nên tôi nói với nhà vua “nếu nhà vua không dùng Ưởng thì
phải giết anh ta đi.” Nhà vua đã hứa . Vậy anh phải mau mau trốn đi, nếu
không sẽ bị bắt đấy .
Ưởng nói :
- Nhà vua đã chẳng nghe lời của ông cho tôi làm tể tướng , lẽ nào lại có thể
nghe lời nói của ông mà giết tôi .
Rốt cuộc Ưởng không đi . Sau khi đi ra, Huệ Vương nói với các quan hầu :
- Công Thúc bệnh nặng , thực đáng thương ! Ông ta muốn quả nhân nghe
theo Công Tôn Ưởng để trị nước, há chẳng quá sai lầm sao ?
Sau khi Công Thúc Toa chết, Công Tôn Ưởng nghe tin Tần Hiếu Công ra
lệnh trong nước tìm người hiền để nối nghiệp của Tần Mục Công (-659 đến
–612 - thời Xuân Thu nổi tiếng là ông vua giỏi, đã làm cho nước Tần bá
