SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 315

mình thờ Tần. Đó là điều thần rất lo.
Yên Chiêu Vương không đi nữa. Tô Đại lại được tôn trọng ở Yên. Yên sai
Đại đi giao ước với chư hầu, cùng hợp tung như thời Tô Tần. Có nước theo,
có nước không theo, nhưng thiên hạ từ đấy vẫn tôn kính ước tung của họ
Tô. Đại và Lệ đều được sống lâu mới chết, danh tiếng lừng lẫy ở chư hầu.
3. Thái sử công nói:
- Ba anh em Tô Tần đều đi du thuyết các nước chư hầu, danh tiếng lừng
lẫy. Thuật của những người ấy giỏi về quyền biến. Tô Tần bị phản gián mà
chết, thiên hạ đều cười Tô Tần mà kiêng học thuyết ấy của Tần. Song đời
nói về Tô Tần nhiều điều quái lạ, có việc gì kỳ quặc một chút là cứ gán cho
Tô Tần. Tô Tần nổi dậy từ chốn làng xóm, hợp tung sáu nước. Điều đó
chứng tỏ trí thức của ông ta có chỗ hơn người. Cho nên tôi trình bày việc
làm của ông ta theo thứ tự thời gian, không để cho ông ta chỉ mang tiếng
xấu thôi vậy.
...........................................
(1). Phu: 100 mẫu, ba phu là ba trăm mẫu.
(2). Trong những đoạn du thuyết của Tô Tần thấy rõ cái thuật “thăm dò”;
nắm vững tình hình, xét tất cả mọi mặt, tìm đúng chỗ hở mà thuyết phục.
(3). Ý nói lên ở trước cái nhỏ, không nên ở sau cái lớn.
(4). Tức là ép nhà Chu.
(5). Một thủ đoạn để làm người ta chú ý. Lúc này Tô Tần không còn nghĩ
đến việc chống Tần nữa.
(6). Lời nói tiêu biểu cho cái tâm lý trắng trợn, vô luân lý của bọn đi du
thuyết.
(7). Em của vua Tần.
(8). Chính Tô Đại khuyên vua Yên gửi con làm con tin ở Tề, rồi sau đó lại
nói nhà vua làm thế là sai.
(9). Vua Tề thích màu tía, cho nên tục nước Tề chuộng màu ấy. Ý nói Tề
bên ngoài có vẻ mạnh nhưng thực ra thì không phải.
(10). Hai Chu là Đông Chu và Tây Chu.
(11). Tam Tấn: Triệu, Hàn, Ngụy.