SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 33

chết để giữ khí tiết,kẻ nhát gan mến nghĩa,cái gì cũng gắng làm được.Tôi
tuy hèn nhát,tham sống,nhưng cũng biết cái lẽ nên chăng,có đâu đến nổi tự
dìm mình vào trong cái nhục gông trói thế này !Kìa hạng tỳ thiếp,tôi tớ,còn
biết tự quyết,huống tôi lại không làm được sao?Sở dĩ tôi chịu nhục sống vơ
vẩn,nín nhịn cố sống ở nơi dơ bẩn mà không từ chối,là vì lòng riêng có điều
chưa làm được hết,cho rằng trọn đời rồi mà văn chương không nêu cho đời
sau thấy được là sự nhục.
Người xưa giàu sang mà danh bị vùi dập kể không hết.Chỉ có những người
trác việt phi thường là được người ta nhắc đến mà thôi.Văn Vương bị giam
diễn giải Chu Dịch,Trọng Ni gặp nạn làm kinh Xuân Thu,Khuất Nguyên bị
đuổi nên ngâm Lý Tao,Tả Khâu bị mù nên có Quốc Ngữ (20),Tôn Tẩn bị
chặt chân,trình bày binh pháp,Bất Vi bị đày sang đất Thục, đất Lữ Lâm (21)
còn truyền lại ở đời,Hàn Phi bị tù ở Tần,viết Thuyết Nan và Cô Phẩn
(22),Kinh Phi ba trăm thiên phần lớn do thánh hiền phát phẫn mà làm
ra.Những người này đều có cái uất ức trong lòng không bày tỏ được đạo
của mình,cho nên thuật việc cũ để lại cho người sau này vậy.Kìa xem Tả
Khâu không có mắt,Tôn Tẫn bị chặt chân,trọn đời không thể làm được việc
gì,nên lui về viết sách để hả điều căm giận,mong lấy câu văn suông để cho
đời biết đến mình.Tôi trộm không chịu nhún nhường,cũng muốn ký thác
mình vào những lời tầm thường,tìm kiếm thu nhặt những chuyện cũ bỏ sót
trong thiên hạ,xét qua việc làm,tóm tắt trước sau,xét việc thành,bại,hứng
,vọng,trên từ Hiên Viên (23) dưới đến ngày nay,làm mười biểu,mười hai
bản kỷ,tám thư,ba mươi thế gia,bảy mươi liệt truyện,cộng tất cả là một trăm
ba mươi thiên. Ý tôi cũng muốn xét trong khoảng trời đất,thấu suốt sự biến
đổi từ xưa đến nay;làm thành lời nói của một nhà.Nhưng khởi thảo chưa
xong thì gặp phải cái họa này !Tiếc sách chưa xong nên chịu cực hình mà
không có vẻ giận.Giá tôi đã làm xong sách ấy rồi,cất giấu nó vào nơi danh
sơn,truyền cho con người của nó,phát khắp các ấp lớn, đô thị to,thì tôi cũng
xin liều với cái nhục kia,dù bị giết vạn lần cũng có gì là hối hận.
Thế nhưng điều đó có thể bàn với bậc tri giả,chứ khó lòng với bọn tục
nhân.Vả chăng đã thất bại rồi thì khó ăn nói ở nơi thấp hèn bị lắm kẻ chê
bai.Tôi vì nói năng mà mắc phải cái vạ này,lại thêm bị hàng xóm chê