Tư Mã Thiên
Sử Ký Tư Mã Thiên
Mạnh Tử, Tuấn Khanh liệt truyện
T
hái Sử Công nói :
- Tôi đọc sách Mạnh Tử đến chỗ Huệ Vương nước Lương hỏi, “Lấy gì làm
lợi cho nước tôi”, không lúc nào không bỏ sách mà than : Than ôi! Lợi quả
thực là đầu mối loạn vậy! Khổng Tử ít nói “lợi” là thường đề phòng cái gốc
của “loạn”. Cho nên nói “theo lợi mà làm thì nhiều sự oán”. Từ thiên tử đến
người thường, cái tệ tham lợi có khác gì nhau!
2. Mạnh Kha, người huyện Trâu, thụ nghiệp ở học trò của Tử Tư. Khi đã
thông đạo lý, Mạnh Kha sang thờ Tề Tuyên Vương. Tề Tuyên Vương
không biết dùng, ông đi sang Lương. Lương Huệ Vương cũng do dự, thấy
những lời Mạnh Kha nói, cho là viễn vông không sát sự tình. Lúc bấy giờ
Tần dùng Thượng Quân mà nước giàu binh mạnh; Sở, Nguỵ dùng Ngô
Khởi mà đánh thắng làm yếu địch; Tề Uy Vương, Tề Tuyên Vương dùng
bọn Tôn Tử, Điền Kỵ mà chư hầu hướng về đông chầu Tề. Thiên hạ đang
lo hợp tung, liên hoành, lấy việc đánh nhau làm giỏi. Thế mà Mạnh Kha lại
nói đạo đức của các đời Đường, Ngu, Tam Đại. Vì thế, ông đi đến đâu cũng
không được vừa ý. Ông lui về cùng bọn Vạn Chương xếp đặt thứ tự trong
Kinh Thi, Kinh Thư, thuật cái ý của Trọng Ni, làm ra bảy thiên sách Mạnh
Tử.
Sau Mạnh Kha có bọn Trâu Tử, Tề có ba Trâu Tử. Trước tiên có Trâu Kỵ
lấy việc đánh đàn cầm can Uy Vương, nhân đấy được dự chính sự, phong
làm Thành Hầu mà nhận ấn tướng quốc. Ông ta sống trước Mạnh Tử. Thứ
đến Trâu Diễn, sống sau Mạnh Tử. Trâu Diễn thấy những vị vua các nước
càng hoang dâm, xa xỉ, không hay chuộng đức như các bậc đại hiền, trước
sửa đức ở thân mình, rồi sau ban bố đức ấy đến kẻ dân hèn. Trâu Diễn bèn
xem xét kỹ sự tiêu diệt, sinh trưởng của âm dương mà viết ra việc biến
chuyển lạ lùng, viễn vông. Đầu đuôi thiên Đại Thánh hơn mười vạn chữ,
lời lẽ mông mênh rộng lớn không giống lời thường thấy. Phải trước nghiệm
vật nhỏ rồi cứ suy rộng ra đến chỗ vô bờ bến. Trước kể từ đời này rồi đi
