SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 340

ngược lên đến thời Hoàng Đế. Các học giả cũng theo đại thể và đời thịnh
suy, rồi nhân thế chép những điều lành điều gỡ, và các chế độ, suy xa ra
đến khi trời đất chưa sinh, mờ mịt không thể khảo cứu mà xét đến cùng
được. Trước tiên ông ta kể những danh sơn, rộng lớn, hang hốc, cầm thú,
các sản vật quý do các thuỷ thổ sinh ra ở Trung quốc. Nhân thế, ông ta suy
ra đến những cái ở ngoài bể, mà người ta không trông thấy được. Trâu Diễn
nói, “từ khi khai thiên lập địa đến giờ, năm đức chuyển vần, việc chính trị
mỗi thời mỗi khác nhưng đều phù hợp với sự chuyển vận ấy. Cái mà bọn
nhà nho gọi la Trung quốc, chỉ chiếm một phần tám mươi mốt của thiên hạ.
Trung quốc tên là Xích Huyện Thần Châu. Bản thân Xích Huyện thần châu
có chín châu. Nhưng chín châu của vua Vũ không được kể vào số châu này.
Ngoài Trung quốc có chín chỗ như Xích Huyện Thần Châu, tức là Cửu
Châu. Rồi ở ngoài Cửu Châu ấy lại có bể nhỏ bao quanh, nhân dân cầm thú
không thể giao thông với nhau như ở trong một khu, thế mới là một châu.
Có chín châu như thế lại có bể cả bao bọc ở ngoài là chỗ trời đất giáp nhau.
Học thuật của ông đều đại loại như thế. Song tóm lại, đều cốt ở nhân,
nghĩa, tiết kiếm, những điều thi hành ở giữa vua tôi trên dưới, sáu bậc thân,
đấy mới là bắt đầu thôi. Các bậc Vương công, đại nhân, thoạt tiên thấy
thuyết của ông ta đều kính sợ lo lắng muốn thay đổi theo, nhưng sau không
thể làm được. Vì thế Trâu Tử được trọng ở nước Tề. Trâu Tử đến nước
Lương, Lương Huệ Vương ra tận ngoài đồng đón, giữ lễ khách chủ. Trâu
Tử đến nước Triệu, Bình Nguyên Quân đi nghiêng người,áo quệt chiếu.
Trâu Tử sang nước Yên, Chiêu Vương cầm chổi quét đất đi trước, xin ngồi
vào chỗ các đệ tử để thụ nghiệp, dựng cung Kệ Thạch, thân hành thờ Trâu
Tử làm thầy. Trâu Tử làm ra thiên Chủ Vận. Trâu Tử đi chơi các nước chư
hầu được tôn kính như thế, đâu giống như Trọng Ni bị đói ở nước Trần,
nước Thái; Mạnh Kha bị khốn ở nước Tề, nước Lương? Cho nên Vũ
Vương lấy nhân nghĩa đánh Trụ mà nên nghiệp vương; Bá Di đói không ăn
thóc nhà Chu; Vệ Linh Công hỏi việc chiến trận mà Khổng Tử không đáp;
Lương Huệ Vương mưu đánh Triệu, Mạnh Kha nói việc Thái Vương bỏ đất
Mân. Họ đâu phải chỉ biết a dua theo đời. Cầm cái cốt vuông muốn tra vào
cái lỗ tròn, thì lọt sao được? Có người nói Y Doãn đội vạc mà giúp vua