SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 356

(3). Ý nói từ trước đến nay chưa muốn trổ tài.
(4). Mao Toại nhắc lại chuyện cũ, việc thứ nhất xảy ra năm 279 trước công
nguyên. Năm 279, tướng Tần Bạch Khởi đánh lấy hai quận Yển, Sính của
Sở; năm 278 trước công nguyên, Bạch Khởi đốt Di Lăng là nơi có lăng tẩm
của các vua nước Sở. Nước Sở phải dời đô đến đất Trần. Đoạn này nói Mao
Toại giỏi cả văn lẫn võ.
(5). Đoạn này để đáp ứng câu nói của Bình Nguyên Quân, “nếu dùng văn
không được thì phải dùng võ lực. Nhất thiết phải hợp tung ở ngay trên điện
mới nghe”.
(6). Chín vạc của vua Hạ Vũ đúc. Đại Lữ là cái chuông lớn đời nhà Chu,
hai vật này đều là những vật quý.
(7). Xem Tín Lăng Quân liệt truyện.
(8). Xem Tín Lăng Quân liệt truyện.
(9). Công Tôn Long là một nhà “danh gia”, cốt phân tích rõ danh nghĩa.
Trong thiên “Kiên Bạch” ở sách Công Tôn Long tử có nói : Kiên (cứng),
bạch (trắng), thạch (đá), cho là ba có được không? - Không được. Cho là
hai có được không? - Được. Nghĩa là : mắt xem đá thấy trắng mà thôi,
không biết nó cứng thì gọi là đá trắng; tay sờ đá thì biết là nó cứng mà
không biết là nó trắng nên bảo là đá cứng vậy. Kiên (cứng), bạch (trắng),
không thể hợp làm một được. Lý luận của ông nhằm mục đích rút ra những
khái niệm trừu tượng từ thực tế và chứng minh những khái niệm này độc
lập đối với nhau, “con ngựa trắng” và “con ngựa nói chung” là hai khái
niệm khác nhau, cho nên con ngựa trắng không phải là con ngựa. Cũng vậy,
khái niệm “người thân thích của nhà vua” và “khái niệm người dâng
thường” khác nhau, cho nên không thể dùng cách khen thưởng như nhau.
Lập luận của ông rất gần lập luận phái Nguỵ biện ở Hy Lạp.
(10). Trâu Diễn người nước Tề nói với Bình Nguyên Quân cho rằng cái
thuyết của Công Tôn Long là nguỵ biện, chỉ khiến người ta mê hoặc, đã vô
ích lại hại đến đạo lớn.
(11). Một dật là 20 lạng, 100 dật là 2000 lạng.
(12). Một địa vị tương đương với tể tướng.
(13). Xem Liêm Pha, Lạn Tương Như liệt truyện.