SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 371

chức quan lớn. Cho nên nhũng kẻ không có tài không dám giữ chức, những
kẻ có tài năng cũng không dám trốn tránh ở ẩn. Nếu nhà vua cho lời nói của
thần là đúng thì xin nhà vua đem ra thi hành để càng làm sáng tỏ cái đạo ấy.
Nếu nhà vua cho lời nói của thần là không đúng thì giữ thần mãi ở đây
cũng không có ích gì . Tục ngữ có câu: "Vị vua tầm thường thì thưởng
người mình yêu mà phạt người mình ghét. Vị vua sáng thì không thế. Khi
thưởng thi nhất định thưởng cho người có công; khi phạt thì nhất định phạt
kẻ có tội. Nay bụng của thần không đáng chịu đao kiếm, lưng của thần
không đáng chịu búa rìu, thần dám đâu đem những việc không chắc chắn
để chịu hình phạt của bệ hạ(5)? Dù cho thần là người thấp hèn nên bị bệ hạ
coi thường làm nhục đi nữa, lẽ nào bệ hạ lại không trọng con người dung
nạp thần đã nói đi nói lại với bệ hạ hay sao? Vả chăng thần nghe nói nhà
Chu có ngọc "Chỉ ách , nước Tống có ngọc "Kết lục", nước Sở có ngọc
"Biện hòa", nước Lương có ngọc "Huyền lê". Bốn vật quý ấy do đất đai
sinh ra, bị người thợ khéo bỏ rơi nhưng vẫn là đồ vật quý giá của thiên hạ;
nhưng con người bị vua thánh vứt bỏ, lẽ nào lại không đủ để giúp ích cho
nước nhà hay sao (6)? Thần nghe nói kẻ khéo làm lợi cho nhà thì thu lấy cả
cái lợi ở nước (7), người khéo làm lợi cho nước thì lấy cái lợi ở chư hầu
(8). Thiên hạ có vị vua sáng thì chư hầu không thể chiếm được cái lợi. Tại
sao? Vì nhà vua tước mất cái vinh của họ đem về cho mình. Người thầy
thuốc giỏi biết được người bệnh sống hay chết, vị vua thánh thấy rõ việc
thành hay bại: có lợi thì làm, có hại thì bỏ, nghi ngờ thì thử một ít xem sao?
Tuy vua Vũ, vua Thuấn sống lại cũng không thể thay đổi được cái phép tắc
ấy. Lời nói sâu xa thì thần không dám viết vào giấy (9) lời nói nông cạn thì
nhà vua không cần phải nghe. Phải chăng đó là vì thần ngu không hợp với
ý muốn nhà vua, hay là con người tiến cử thần ở địa vị thấp hèn nên lời nói
không đáng dùng? Nếu như không phải như vậy, thì thần xin nhà vua cho
phép có lúc nào rảnh được ngước nhìn nhan sắc, nói một lời không có công
hiệu, thần xin chịu tội búa rìu.”
Vua Tần Chiêu Vương cả mừng, xin lỗi Vương Kê, sai người lấy xe đưa
Phạm Thư vào. Phạm Thư bấy giờ mới được vào yết kiến nhà vua ở Ly
cung. Phạm Thư giả vờ không biết cung nhà vua cứ bước vào trong. Nhà