SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 373

thiên hạ. Trước đây giả sử Văn Vương coi Lữ Thượng là người xa lạ,
không cùng nói những lời sâu sắc, thì nhà Chu đã không có cái đức làm
thiên tử, và Văn Vương, Vũ Vương không nhờ ai để lập nên nghiệp vương.
Ngày nay thần là một người tôi ở trọ (15), với nhà vua là kẻ sơ giao, nhưng
việc thần muốn trình bày lại là những việc giúp đỡ nhà vua, đụng chạm đến
nơi cốt nhục của người ta (16), thần muốn đem tấm lòng trung ngu dại của
mình để tâu lên nhưng chưa biết lòng vua như thế nào. Vì vậy cho nên nhà
vua hỏi ba lần mà thần vẫn không dám đáp. Không phải thần có điều lo sợ
nên không dám nói đâu. Thần biết rằng hôm nay được nói trước mặt nhà
vua, rồi ngày mai sẽ bị chết, nhưng thần cũng không dám từ chối (17). Nếu
đại vương quả thực tin dùng lời nói của thần thì đối với thần, cái chết
không phải là điều đáng lo, việc trốn tránh không đáng làm cho thần sợ,
việc sơn mình làm người hủi, bện tóc làm người diên, cũng không đủ làm
cho thần xấu hổ (18). vả chăng Ngũ đế là những người thánh mà chết; Tam
vương là nhân, người nhân mà chết; Ngũ bá là những người hiền mà chết;
O Hoạch, Nhiệm Bỉ là những người khỏe mà chết; Thành Kinh, Mạnh Bôn
Vương Khánh Ky, Hạ Dục là những người dũng cảm mà chết. Cái chết là
điều người ta không ai tránh khỏi. Gặp cái thế tất nhiên, nếu có làm được
điều gì có thể bổ ích cho nước Tần một chút thì đó là điều thần rất mong
muốn vậy, thần có sợ gì đâu? Ngũ Tử Tư bị bỏ vào đẫy đem ra khỏi cửa
Chiêu Quan, ban đêm đi, ban ngày thì nấp, đến đất Lăng Thủy không có gì
nuôi miệng, bèn quỳ bằng đầu gối, bò lết, cúi đầu lạy ở trần, vỗ bụng, thổi
sáo, ăn xin ở chợ Ngô, cuối cùng làm cho nước Ngô hưng khởi. Thạp Lư
thành bá.
Nếu như thần được trình bày tất cả mưu kế của mình như Ngũ Tử Tư, thì
dù phải suốt đời không được gặp lại nhà vua, nhưng cái thuyết của thần
được thi hành, thì thần có gì là lo sợ? Cơ Tử, Tiếp Dư sơn mình làm người
hủi, bện tóc làm người điên, nhưng vô ích đối với nhà vua. Nếu như thần
được xếp cùng một hàng với Cơ Tử nhưng lại có điều bổ ích cho vị vua
mình cho là người hiền, thì đó thực là một vinh dự lớn của thần. Thần có
xấu hổ gì đâu? Điều thần sợ chỉ là sợ rằng sau khi thần chết thiên hạ thấy
thần tận trung mà chết, vì vậy cho nên khóa miệng, bó chân không ai dám