SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 375

Thấy xung quanh có nhiều người nghe trộm, Phạm Thư sợ không dám nói
việc trong nhà, chỉ nói việc ngoài trước để dò xem ý của nhà vua như thế
nào (23). Phạm Thư bèn nói:
- Nhương Hầu muốn vượt qua nước Hàn, nước Ngụy để đánh đất Cương
Thọ của nước Tề, đó không phải là kế hay. Nếu đem ít quân thì không đủ
để làm tổn thương nước Tề, đem nhiều quân thì hại đến nước Tần. Theo
như ý của thần thì kế của nhà vua là mình đem ít quân, nhưng lại bắt nước
Hàn, nước Ngụy dốc hết binh lực của họ để đánh Tề. Điều đó thật vô lý.
Nay nếu ta đã thấy nước theo mình không thân với mình mà lại vượt qua
nước người ta để đánh nước khác, thì hỏi có được hay không? Mưu kế như
vậy là sơ hở đấy. Vả chăng ngày xưa vua Dẫn Vương nước Tề, phía Nam
đánh Sở, phá quân diệt tướng, hai lần mở mang đất đai ngàn dặm, nhưng
rốt cuộc nước Tề vẫn không lấy được một tấc đất nào. Điều đó đâu phải là
vì vua Tề không muốn lấy đất, nhưng chỉ vì tình thế không cho phép làm
như vậy. Chư hầu thấy nước Tề mỏi mệt, vua tôi không hòa, đem quân
đánh tan quân Tề. Tướng sĩ bị nhục, binh lính bị khốn đốn, đều đổ lỗi cho
nhà vua, nói: - “Ai bày ra kế này đây?". Nhà vua nói: "Văn Tử (24) đấy".
Đại thần làm loạn, Văn Tử chạy ra nước ngoài. Cho nên nước Tề sở dĩ thua
to là vì nó đánh Sở, làm cho nước Hàn, nước Ngụy được béo. Cách đó gọi
là "trao binh khí cho giặc, đem lương thực cho kẻ cướp vậy". Chi bằng nhà
vua cứ giao hiếu với nước ở xa là đánh nước ở gần; được tấc đất nào là tấc
đất của nhà vua, được thước đất nào là thước đất của nhà vua. Nay nhà vua
lại bỏ kế đó mà đánh nước ở xa, thế chẳng phải là sai hay sao! Đấy, xưa kia
nước Trung Sơn đất vuông năm trăm dặm mà bị một mình nước Triệu nuốt
hết. Nước Triệu công thành danh toại, lại được thêm cái lợi nữa, thế mà
thiên hạ không ai làm hại được nó (25). Nay các nước Hàn, Ngụy là những
nước ở giữa, là nơi then chốt của thiên hạ. Nếu nhà vua muốn làm nghiệp
bá thì thế nào cũng phải hòa thân với các nước ở giữa làm nơi then chốt cho
thiên hạ để uy hiếp nước Sở, nước Triệu. Nếu nước Sở mạnh thì ta bênh
vực nước Triệu; nước Triệu mạnh thì ta bênh vực nước Sở . Cả hai nước
Triệu, Sở cùng theo ta thì thế nào nước Tề cũng hoảng sợ. Nước Tề hoảng
sợ thì thế nào cũng dùng lời lẽ khiêm tốn, đem nhiều của cải đến để thờ