SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 377

Nhà vua nói:
- Phải đấy.
Bèn sai sứ sang nước Hàn.
Phạm Thư ngày càng thân với nhà vua, được nhà vua tin dùng trong mấy
năm. Phạm Thư bèn nói riêng với nhà vua (29):
- Khi thần ở Sơn Đông, thần nghe ở nước Tề có Điền Văn chứ không có
vua Tề, nghe Tần có thái hậu, có Nhương Hầu, Hoa Dương, Cao Lăng,
Kinh. Dương chứ không nghe nói có vua (30). Phàm có nắm được toàn
quyền trong nước mới gọi là vua, có nắm được quyền sinh sát mới gọi là
vua. Nay thái hậu tự tiện chuyên quyền không đếm xỉa đến nhà vua,
Nhương Hầu cho sứ ra đi không báo với nhà vua, Hoa Dương, Kinh Dương
xét xử người ta không nể nang ai hết, Cao Lăng muốn làm hay muốn thôi,
không cần hỏi nhà vua. Nước có bốn hạng người cao quý ấy mà không
nguy thì xưa nay chưa hề có vậy. Nếu người ta theo bốn hạng người quý ấy
thì có thể gọi không có nhà vua. Như thế thì uy quyền làm sao cho khỏi bị
phá hoại, nhà vua làm sao còn có thể ban hành mệnh lệnh được nữa? Thần
nghe nói vị vua giỏi trị nước thì ở trong nước nắm chắc lấy cái uy thế của
mình, ở ngoài nước coi trọng cái quyền lực của mình. Sứ giả của Nhương
Hầu nắm lấy quyền lực của nhà vua, uy hiếp chư hầu, chặt phù với thiên
hạ, đem quân đánh nước người, ai cũng phải nghe theo. Nếu Nhương Hầu
đánh thắng, lấy được đất thì cái lợi lại quay về đất Đào, còn chư hầu thì
chịu thiệt hại; nếu Nhương Hầu đánh thua thì nhà vua kết oán với trăm họ,
mà nước nhà lại phải chịu tai họa. Thơ có câu: "Cây mà nhiều quả thì làm
gãy cành, cành bị gãy thì hại đến gốc. Làm đổ thành lớn thì nguy cho nước,
đề cao bầy tôi thì hạ thấp nhà vua"(31). Thôi Trữ, Trác Xỉ cai trị nước Tề,
bắn vào đùi nhà vua, rút gân nhà vua, treo nhà vua lên xà ở miếu, một ngày
sau thì chết. Lý Đoái cai trị nước Triệu, giam Chủ Phụ (32) ở Sa Khâu
được một trăm ngày thì Chủ Phụ chết đói. Nay thần nghe nói Tần thái hậu,
Nhương Hầu chuyên quyền, Cao Lăng, Hoa Dương, Kinh Dương giúp cho
họ, như thế kết quả là sẽ không còn vua Tần nữa, đó cũng là cái loại Trác
Xỉ, Lý Đoái vậy. Vả chăng, đời Tam đại, sở dĩ nước mất là vì nhà vua cứ
giao việc nước cho bầy tôi, tha hồ uống rượu, săn bắn, không lo việc chính