SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 386

khen ngợi không bao giờ dứt, cùng với trời đất không bao giờ cùng, đó
chẳng phải là dấu hiệu của đạo đức, thánh nhân gọi đó là điềm lành, việc
tốt dó sao?
Ứng Hầu nói:
- Đúng.
Thái Trạch nói:
- Xem việc nhà Tần đối với Thương Quân, nước Sở đối với Ngô Khởi,
nước Việt đối với đại phu Chủng thì kết cục của họ có làm ta vừa ý không?
(54)
Ứng Hầu biết Thái Trạch muốn dùng cách biện thuyết để bắt bí mình, nên
dùng lối ngụy biện nói:
- Tại sao lại không được. Công Tôn phương thờ Hiếu Công suốt đời không
hài lòng, chỉ lo việc công mà không nghĩ đến việc riêng, đặt ra dao cưa để
cấm bọn gian tà, việc thưởng phạt đều rõ ràng, làm cho nước được thịnh trị,
phơi gan ruột, bày tỏ nỗi lòng, chịu người ta oán giận, lừa bạn cũ, giành bắt
công tử Ngang nước Ngụy, làm cho xã tắc nhà Tần được yên, làm lợi cho
trăm họ, cuối cùng vì nước Tần bắt sống tướng địch, cướp đất ngàn dặm
(55). Ngô Khởi thờ Điệu Vương, khiến cho việc riêng không được hài đến
việc công, giời gièm pha không che được người trung thực, khi nghe lời
nói, không cốt nghe kẻ a dua theo mình, không vì việc nguy mà thay đổi
hành động, làm việc nghĩa không tránh hoạn nạn, chỉ lo làm sao cho nhà
vua xưng bá, làm cho nước được mạnh, không từ tai họa gian nguy (56)
Đại phu Chủng thờ Việt Vương, vua tuy bị khốn, bị nhục, nhưng mình vẫn
đem hết lòng trung thành không chút lười biếng, vua tuy ở trong cảnh nguy
vong, vẫn đem hết lòng mà không rời công thành mà không khoe khoang,
giàu sang mà không, kiêu ngạo nhác nhớn. Ba người kia đã đạt đến mức độ
cao nhất của điều trung, cho nên người quân tử vì giữ nghĩa mà chết, trong
lúc hoạn nạn, coi chết như về. Sống mà nhục chẳng bằng chết mà vinh. Kẻ
sĩ vốn có cái nghĩa chịu hy sinh thân mình, để cho cái danh được thành. Chỉ
cốt đó là đạo nghĩa thì dù có chết cũng không oán hận, có gì là không được
đâu?
Thái Trạch nói: