SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 387

- Vua thánh, tôi hiền là cái phúc lớn trong thiên hạ; vua sáng tôi ngay là cái
phúc của nước; cha nhân từ, con hiếu, chồng tín vợ trinh, đó là cái phúc của
nhà. Vì vậy cho nên Tỷ Can (57) trung mà không thể bảo tồn được nhà vua
Ân; Tử Tư khôn mà không thể bảo toàn được nước Ngô; Thân Sinh (58) có
hiếu mà nước Tấn nổi loạn. Họ đều là những tôi trung, con hiếu, nhưng
nước nhà vẫn loạn lạc, vẫn bị tiêu diệt là tại làm sao? Vì không có vua
sáng, cha hiền để nghe họ, cho nên thiên hạ đều căm ghét, mắng nhiếc vua
và cha mà thương cho kẻ làm tôi và làm con. Nay Thương Quân, Ngô
Khởi, đại phu Chủng làm người tôi thì phải, nhưng vua của họ thì trái. Cho
nên đời khen ba người này lập được công, nhưng vẫn không được báo đáp,
chứ có phải thích việc họ không gặp thời mà chết đâu. Nếu cứ đợi chết rồi
sau đó mới được gọi là trung, mới lập được danh tiếng thì Vi Tử (60) không
đáng gọi là nhân, Khổng Tử không đáng gọi là thánh, Quản Trọng không
đáng gọi là lớn. Người ta lập công, ai lại không muốn được thành đạt toàn
vẹn? Thân và danh được toàn vẹn là tốt nhất. Danh có thể nêu gương mà
thân thì chết đó là hạng thứ hai. Danh bị ô nhục mà thân được toàn vẹn thì
đó là hạng bét. Lúc đó, Ứng Hầu mới khen là giỏi (61).
Thái Trạch dần dần tìm ra chỗ hở (62), bèn nói:
- Thương Quân, Ngô Khởi, đại phu Chủng làm tôi tận trung lập nên công,
đó là điều đáng mong mỏi. Hoành Yêu thờ Văn Vương, Chu Công giúp
Thành Vương, há không phải là bậc thánh trung hay sao (53). Theo như ý
ngài làm Thương Quân, Ngô Khởi, đại phu Chủng với làm Hoành Yêu,
Chu Công thì nên làm người nào hơn?
Ứng Hầu nói:
- Thương Quân, Ngô Khởi, đại phu Chủng không thể bằng được.
Thái Trạch nói:
- Thế thì vua của ngài về mặt nhân từ, tin dùng kẻ trung thần, nhớ đến tình
xưa nghĩa cũ, tôn trọng kẻ sĩ có tài và có đạo gắn bó với họ, không bỏ sót
người công thần, so với Tần Hiếu Công, Sở Điệu Vương, Việt Vương thì ai
hơn?
Ứng Hầu nói:
- Chưa biết như thế nào.