SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 41

2.Trước gọi là “đàn”sau gọi là “đầu đen”.
3.Trước kia xe trận trục dài ngắn khác nhau.Mỗi nước đắp đường vừa đủ
cho xe của mình đi,xe nước khác trục dài không thể đi được.
4.Tức là Nhật Nam(miền Quản Nam). Ý nói miền phía Nam mặt trời cố
nhiên phải mở cửa về phía bắc mới có mặt trời.
........................
Chương Đài vườn Thượng Lâm đều ở phía Nam sông Vị.Mỗi khi lấy được
chư hầu,Tần thường vẽ lại các cung nhất của nước đó rồi dựng lên ở phía
bắc Hàm Dương,phía nam các cung điện này nhìn ra sông Vị.Từ cửa Ung
Môn đến cửa đông sông Kinh,sông Vị,các điện,các cung thất,các đường
phức đạo và các đường gác(1)liền nhau.Bắt được bao nhiêu người đẹp và
chuông trống của chư hầu đều đưa vào đấy.
Năm thứ 27,Thủy Hoàng đi tuần Lũng Tây,Bắc Địa,ra khỏi núi Kê Đầu Sơn
đi qua Hồi Trung.Sai xây Tín Cung ở phía Nam sông Vị,sau lại đổi tên Tín
Cung là Cực Miếu để bắt chước sao Thiên Cực.Từ Cực Miếu có con đường
thông lên núi Ly Sơn,sai xây tiền điện Cam Tuyền đắp đường ống(2) chạy
mãi đến Hàm Dương.Năm đó thưởng tước một cấp,làm những con đường
nhà vua đi(3).
Năm thứ 28,Thủy Hoàng đi về phía đông đến các quận và các huyện,lên
núi Trâu Dịch,,dựng đá cùng các nho sinh nước Lỗ bàn việc khắc vào đá để
ca tụng công đức nhà Tần và bàn việc phong thiện(4).
.............................
1.Phúc đạo là đường đi như cầu,bắc từ điện đầu sang điện khác.
2.Con đường hai bên là tường để vua đi không ai thấy.Nó cũng là một kiến
trúc phòng ngự thường dùng trong lúc vận chuyển lương thực.Vì có tường
nên quân địch khó lòng cướp chặn được đường lương thực.
3.Đường rộng 51 bộ chạy từ thủ đô đến tận biên giới phía đông và phía
nam,hai bên trồng cây.
4.Phong thiện là lễ tế trời.Nhà vua sai đắp đất lên một hòn núi cao,thường
là núi Thái Sơn để tế.Việc phong thiện thật chỉ bắt đầu từ đời Hán Vũ Đế
và tác giả có dành một chương nói tỉ mỉ về việc này (phong thiện thư ).
Đoạn 2:Những chủ trương chính trị lớn và công cuộc kiến trúc của Tần