Tư Mã Thiên
Sử Ký Tư Mã Thiên
Khuất Nguyên liệt truyện
K
huất Nguyên tên là Bình cùng họ với vua nước Sở. Bình làm chức tả đô
đời Sở Hoài Vương, học rộng, nhớ lâu, thấy rõ lẽ trị loạn, thạo việc giấy tờ.
Vào cung thì cùng vua bàn tính việc nước, ban bố các mệnh lệnh, ra thì tiếp
đãi khách khứa, ứng đối với chư hầu. Nhà vua rất tin dùng. Đại phu
Thượng Quan (l) cùng ông ngang hàng, tranh được vua yêu trong bụng
ghen ghét tài năng.
Hoài Vương sai Khuất Nguyên làm pháp lệnh, Khuất Nguyên nháp bản
thảo chưa xong, đại phu Thượng Quan trông thấy muốn cướp lấy, Khuất
Nguyên không cho, ông ta bèn gièm với vua:
- Bệ hạ sai Khuất Bình làm pháp lệnh, không ai là không biết. Mỗi khi lệnh
ban ra, Bình lại khoe công của mình, nói: “ Ngoài ta ra, chẳng ai làm nổi ”.
Nhà vua giận, bỏ rơi Khuất Bình.
2. Khuất Bình giận về nỗi nhà vua nghe không phân biệt phải trái, để lời
gièm pha che mất óc sáng suốt, để kẻ gian ác làm hại người trung thành,
khiến cho người ngay không có chỗ dung thân, cho nên lo buồn nghĩ ngợi
mà làm ra “ Ly Tao ”.
“ Ly Tao ” cũng như là buồn trong chia ly. Trời là khởi thủy của loài người.
Cha, mẹ là gốc của con người. Người ta gặp lúc khốn cùng thì quay về gốc.
Cho nên hễ khó khóc mỏi mệt, ốm đau, không ai không kêu trời ! Khi đau
xót, thương cảm, không ai không kêu cha mẹ. Khuất Bình theo đạo ngay đi
đường thẳng, dốc hết lòng trung, đưa hết trí khôn ra thờ vua,nhưng lại bị kẻ
gièm pha ly gián, có thể gọi là ở vào cảnh khốn cùng vậy ! Mình tín mà bị
ngờ vực, mình trung mà bị chỉ trích, làm sao khỏi oán thán ! Khuất Bình
viết Ly Tao là do oán thán mà ra vậy ! Thơ Quốc Phong mê sắc mà không
dâm, thơ Tiểu Nhã oán trách mà không loạn. Như Ly Tao thực là gồm được
cả hai. Trên kể từ Đế Cốc, dưới nói đến Tề Hoàn, giữa thuật truyện vua
Thang và Vũ, chỉ trích việc đời. Nó nêu rõ tầm quan trọng của đạo đức,
nguyên nhân làm nước nhà trị hay loạn, không có chuyện gì là không nói
đến. Văn ông ngắn gọn, kín đáo, chí ông trong sạch, nết ông thanh cao; tuy
