SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 466

đoán, khi đốc trách thì phạt nặng, cho nên thiên hạ không ai dám phạm.
Nay nếu không chú ý đến cái người ta không phạm mà lại theo cái cách
người mẹ hiền để làm hư con thì tức là không.xét đến lời bàn của thánh
nhân vậy. Không thi hành được cái thuật của thánh nhân làm tôi tớ thiên hạ
để làm gì? Chăng phải tội nghiệp lắm sao?Vả lại, người kiệm ước, nhân
nghĩa đứng ở triều đình,thì việc vui chơi bừa bãi phóng túng chấm dứt. Bầy
tôi biết can ngăn, bàn bạc được nói ở bên cạnh, thì cái chí buông thả hết.
Hành động kẻ liệt sĩ chịu chết để giữ khí tiết được đề cao ở trên đời thì cái
vui dậm dật bị bỏ. Cho nên vị vua sáng có thể không dùng ba cái đó mà chỉ
dùng cái thuật của người chủ để bắt bầy tôi phải nghe theo và trau dồi cái
pháp luật sáng rõ của mình. Cho nên thân mình được tôn quý và cái thế của
mình được trọng. Phàm vị vua hiền thì thế nào cũng có thể làm trái thế tình,
sửa đổi phong tục bắt phải theo mình, bỏ những cái mình ghét và lập những
cái mình muốn.
Cho nên khi sống thì được tôn trọng, khi chết thì được tên thụy là tài giỏi
sáng suốt. Vị vua sáng một mình định đoạt cho nên uy quyền không ở bầy
tôi. Sau đó, mới có thể tiêu diệt con đường nhân nghĩa, bịt cái miệng du
thuyết, làm khốn hành vi kẻ liệt sĩ, chặn sự khôn ngoan che sự sáng suốt
chỉ một mình ở trong nhìn và nghe. Cho nên ở ngoài không thể lấy hành vi
nhân, nghĩa, liệt sĩ để lấn át; ở trong không thể lấy lời can gián, du thuyết,
tranh cãi để thắng.Nhờ vậy nhà vua có thể một mình tha hồ làm theo sở
thích của mình chẳng ai dám trái. Có như thế mới có thể làm sáng rõ được
cái thuật của Thân Bất Hại, Hàn Phi(34) và sửa sang cái phép tắc của
Thương Quân. Chưa bao giờ pháp luật được trau dồi, thuật đốc trách được
sáng rõ mà thiên hạ loạn. Cho nên nói “Vương đạo gọn và dễ làm, nhưng
chỉ có vị vua sáng mới làm được.
Như vậy đủ biết nếu thành tâm lo việc đốc trách thì bầy tôi không thể gian
tà; bầy tôi không thể gian tà thì thiên hạ được yên; thiên hạ yên thì nhà vua
uy nghiêm và được tôn quý; nhà vua uy nghiêm và được tôn quý thì đốc
trách kiên quyết; đốc trách kiên quyết thì cầu gì được nấy; cầu gì được nấy
thì nước nhà giàu; nước nhà giàu thì sung sướng phồn thịnh(35). cho nên
nếu đặt ra thuật đốc trách thì muốn gì cũng được. Quần thần trăm họ lo bổ