SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 5

toán. “Nghề viết văn, viết sử, xem sao, xem lịch thì cũng gần với bọn thầy
bói, thầy cúng. Chúa thượng vẫn đùa bỡn nuôi như bọn con hát, còn thế tục
vẫn coi thường”. Tuy vậy, Tư Mã Đàm vẫn thấy cái nghề của mình cao
quý, vì ông biết nó có tác dụng to lớn đối với sự thịnh suy, hưng vong của
một nước. Trong các sử quan đời trước, cũng có những người dám hy sinh
đời mình để viết sự thật, dù sự thật ấy làm vua chúa tức giận. Chẳng hạn
khi Thôi Trữ giết vua Tề, thì quan thái sử nước Tề viết : “Thôi Trữ giết vua
của mình là Trang Công”. Quan thái sử bị giết, người em lên thay vẫn viết
như vậy, nên bị giết luôn. Ngay lúc đó, người em thứ ba xin lên thay không
thêm bớt một chữ. Thôi Trữ sợ không dám giết. Khổng Tử làm kinh Xuân
Thu cũng là chép lại những sự thực lịch sử cốt để “chế thiên tử, ức chế chư
hầu, phạt tội các đại phu, nêu rõ vương đạo.”
Tư Mã Thiên sống thời thơ ấu ở Long Môn, cày ruộng, chăn cừu, làm bạn
với những người nông dân bình thường, và học các sách sử cổ. Lên mười
tuổi, ông đã học Tả Truyện, Quốc Ngữ, Thế bản và thuộc lòng hầu hết
những bài văn nổi tiếng của thời trước.
Tư Mã Đàm hết sức chú ý đến việc giáo dục con. Năm Tư Mã Thiên hai
mươi tuổi, ông bảo con lên đường đi du lịch để xem tận mắt những nơi sau
này Tư Mã Thiên sẽ phải viết sử. Tư Mã Thiên trước tiên đi về nam đến
Trường Giang, vượt sông Hoài, sông Tứ, thăm một mẹ Hàn Tín, đoạn lên
núi Cối Kê xem nơi vua Hạ Vũ triệu tập chư hầu, vào hang Vũ Động tìm di
tích vua Vũ. Ở Cối Kê ông đã nghe những chuyện kể về vua Việt, Câu
Tiễn. Ông lên Cô Tô tìm di tích Ngũ Tử Tư, đi thuyền trên Thái Hồ sưu
tầm truyền thuyết về Tây Thi, Phạm Lãi. Sau đó, ông đi ngược lên Trường
Sa, đến bến Mịch La khóc Khuất Nguyên, đến sông Tương trèo lên núi Cửu
Nghi nhìn dấu vết mộ vua Thuấn, và khảo sát những tục cũ từ thời Hoàng
Đế. Ông lên miền Bắc vượt sông Vấn, sông Tử đến nước Tề, nước Lỗ, bồi
hồi nhìn lăng miếu của Khổng Tử, say sưa nghe nhân dân kể chuyện Trần
Thiệp, đến đất Tiết thăm hỏi di tích của Mạnh Thường Quân, lên Bành
Thành quê hương Lưu Bang, để tìm hiểu rõ thời niên thiếu của những con
người đã dựng nên nhà Hán. Ông sang nước Sở thăm đất phong của Xuân
Thân Quân, đến nước Nguỵ hỏi chuyện Tín Lăng Quân rồi trở về Tràng