SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 525

đội của hai bên.
(38). Ý nói đem binh về hướng Tây khiến cho quân Hán và quân Sở phải
thôi không đánh nhau nữa do đó cứu sống được trăm họ.
(39). Bên ngoài tỏ vẻ khiêm nhường để bảo vệ thực lực bên trong.
(40). Lại dùng một thành ngữ để đáp lại thành ngữ của Khoái Thông.
(41). Vì Hàn Tín nói đến chuyện trung thành, nên Khoái Thông đem những
thí dụ về sự trung thành và thân tín ra bẻ lại.
(42). Thường Sơn Vương tức là Trương Nhĩ, Thành An Quân là Trần Dư
(xem Hạng Vũ bản kỷ và Trương Nhĩ, Trần Dư liệt truyện).
(43). Câu này nhắc đi nhắc lại nhiều lần có chủ ý.
(44). Một biện pháp khác của các thuyết khách không nói thẳng đó là ý của
mình mà gói ghém nói dưới hình thức châm ngôn, tục ngữ cho nó có cái vẻ
dễ tin.
(45). Tác giả lột tả hết sức công phu ngôn ngữ của hạng thuyết khách. Họ
thường gói ghém ý của họ ở trong hình thức châm ngôn, nhìn bên ngoài cái
vẻ khách quan vĩnh viễn bình thản như một quyển sách đạo lý, nhưng có
sức thuyết phục rất mạnh. Chỉ thấy bàn là cách ngôn tục ngữ, so sánh vu
vơ, không nhắc một chữ đến đối tượng. Mạnh Tử nhiều lúc cũng viết như
thế. Chú ý phần lớn là câu không chủ ngữ.
(46). Nguyên văn: “Tập đoạt Tề Vương quân” theo nghĩa đen là đánh úp
cướp mất quân của Tề Vương. tức là nhân lúc Hàn Tín không phòng bị,
Lưu Bang cướp mất binh quyền. Câu này ám chỉ Lưu Bang đã xem Tín là
đối thủ của mình.
(47). Đoạn 5: Hàn Tín không chịu nghe theo lời Vũ Thiệp, Khoái Thông
khuyên phản lại nhà Hán. Đoạn này gộp hai nuộc du thuyết, nội dung và ý
nghĩa như nhau, nhưng cách trình bày khác hẳn nhau, một cái là khách, một
cái là chủ.
(48). Cũng như nói không có lý do xác đáng.
(49). Hai câu này ở liền nhau, trái hẳn nhau, chứng tỏ Tín không những
không có tội mà lại không có làm phản. Tất cả bài này đều có những câu
biểu lộ tác giả không tin rằng Tín làm phản.
(50). Vì không có tội nên mới tha.