SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 548

Đường tâu:
- Kẻ hèn mọn này vốn không biết kiêng dè.
Lúc bấy giờ quân Hung Nô mới đem đại quân xâm nhập huyện Chiêu Na,
giết đô úy đất Bắc Địa là Ngang. Nhà vua đang lo lắng về giặc Hồ nên cuối
cùng lại hỏi Đường:
- Tại sao ông biết ta không thể dùng Liêm Pha, Lý Mục được ?
Đường tâu:
- Thần nghe nói các vua thời thượng cổ khi nào sai tướng thì quỳ xuống
đẩy trục bánh xe nói: “Việc trong kinh đô thì quả nhân quyết định; việc ở
ngoài kinh đô thì tướng quân quyết định”. Việc công quân, khen thưởng
ban tước, đều do tướng quân quyết định ở ngoài, khi nào về mới tâu lại.
Điều đó không phải lời nói suông (11). Người ông của thần nói Lý Mục khi
làm tướng nước Triệu, ở biên giới, thuế ở chợ đều tự tiện dùng để nuôi
quân sĩ; việc khen thưởng đều quyết định ở ngoài, trong triều không cản
trở. Nhà vua chỉ giao việc chính cốt sao làm tròn trách nhiệm, cho nên Lý
Mục mới có thể trổ hết tài năng, trí tuệ của mình chọn một nghìn ba trăm
cỗ xe, một vạn ba nghìn quân kỵ bắn tên, mười vạn dũng sĩ (12). Vì vậy
cho nên phía Bắc đánh đuổi được Thiền Vu, phá được Đông Hồ, diệt được
Đan Lãm (13); phía Tây chống lại nước Tần mạnh, phía Nam giúp đỡ nước
Hàn, nước Ngụy. Trong thời bấy giờ, nước Triệu gần như xưng bá. Sau đó,
gặp lúc vua Triệu là Thiên lên ngôi, người mẹ là con hát. Thiên nghe lời
Quách Khai gièm pha, cuối cùng giết Lý Mục. Sai Nhạn Tụ thay thế. Vì
vậy cho nên binh bị phá tan, quân sĩ bỏ chạy, vua nước Triệu bị nước Tần
bắt và nước bị tiêu diệt. Nay thần trộm nghe Ngụy Thượng làm thái thú ở
Vân Trung, tất cả thuế chợ đều dùng để đãi tân khách, thuộc hạ và tướng sĩ,
cho nên quân Hung Nô tránh xa không đến gần biên giới Vân Trung. Quân
địch có một lần vào, Thượng đem xe và quân kỵ đánh, giết rất nhiều địch
(14). Sĩ tốt đều là con em của dân, dời bỏ việc cày cấy ra làm lính, làm sao
biết được giấy tờ sổ sách ! Suốt ngày họ ra sức chiến đấu chém đầu hoặc
bắt sống quân địch. Nhưng khi báo công lên cho quân doanh hễ nói một lời
không hợp thì bọn quan văn lại lấy luật pháp bắt bẻ nên không được
thưởng. Còn bọn quan văn dùng phép tắc bắt bẻ người ta thì lại được tin