do Lênin sáng lập ở Moscow năm 1919 để bảo vệ quyền lợi Bôn sê vích.
Ông Hồ kể lại trong một bài báo đăng 40 năm sau đó, ông đã tham gia
những cuộc tranh luận, rất chú ý lắng nghe, không hiểu hết những vấn đề
nêu ra nhưng nhận thấy vấn để chế đột thực dân không được bàn đến. Mà
điều ông muốn biết trước hết là “trong hai quốc tế, quốc tế nào đứng về
phía nhân dân các nước thuộc địa ?”. Người ta nói với ông là Quốc tế thứ
III. Vào mùa xuân, một người bạn Pháp đưa cho ông một bản sao báo cáo
của Lênin in trong báo Nhân đạo (L’Humanité) : “Luận cương về những
vấn đề dân tộc và thuộc địa”. Ông tả lại phản ứng của mình khi đọc bài ấy
trong gian phòng nhỏ đang ở :” Trong luận cương có những danh từ chính
trị khó hiểu. Cố gắng đọc đi đọc lại cũng nắm được vấn đề cấn thiết, tôi
cảm nhận ở đây bao cảm động, nhiệt huyết, sáng tỏ và tin tưởng ! Tôi khóc
lên vì vui mừng. Ngồi một mình trong phòng tôi kêu lên rất to như nói với
đông đảo quần chúng :
“Hỡi những người đau khổ, những đồng bào của tôi ! Đây là điều chúng
ta cần ! Đây là con đường giải phóng của chúng ta !”.
Trong những cuộc tranh luận tiếp theo, ông Hồ không ngồi im lặng. Ông
chế diễu những người chống đối Lênin bằng câu hỏi đơn giản này : “Nếu
các ông không lên án chế độ thực dân, nếu các ông không đấu tranh bên
cạnh các dân tộc thuộc địa bị áp bức thì các ông làm loại cách mạng gì ?”.
Ở hội nghị Tours tháng Chạp năm 1920, ông bỏ phiếu cho phía cực tả và
trở thành một trong những người sáng lập Đảng cộng sản Pháp.
Đảng Cộng sản Pháp cử ông đi Moscow vào mùa hè năm 1923 tham dự
Hội nghị quốc tế nông dân. Được bầu vào Ban chấp hành , ông ở lại Liên
bang Xô viết một năm nghiên cứu chủ nghĩa Mác – Lênin và những chiến
thuật cách mạng ở Trường Đại học Phương Đông. Cuối năm 1924 ban chấp
hành Quốc tế cộng sản cử ông đi Quảng Đông làm phiên dịch cho Phái
đoàn chính trị và quân sự bên cạnh Đảng cách mạng dân tộc Trung Hoa,
Đảng Quốc dân của Tôn Dật Tiên trong đó những người cộng sản Trung
Quốc còn hợp tác với nhòm Tưởng Giới Thạch. Ít lâu sau khi đến ông viết
một báo cáo thông báo đã hình thành tổ chức cộng sản bí mật đầu tiên của
lịch sử Việt Nam : Thanh niên cách mạng đồng chí hội, gồm ông và tám
