Tuy nhiên, có thể Syria không Assad sẽ cảm thấy dễ chịu hơn so với
Iraq không có Saddam, vì chế độ độc tài ở Syria ít nghiêm trọng
hơn, và, do vậy, xã hội ở đó cũng ít bị phân rã hơn. Du khảo từ Iraq
của Saddam sang Syria của Assad, như tôi đã có dịp trải nghiệm,
làm cho cảm thấy như được hít một luồng không khí mới. Nhưng
điều đó không cũng có gì là lớn lao: Nam Tư đã từng cởi mở hơn
nhiều so với các nước láng giềng ở Balkan trong thời Chiến tranh
Lạnh, nhưng điều đó cũng không ngăn cản được hận thù dân tộc và
tôn giáo tàn phá đất nước. Dân tộc thiểu số Alawite cho đến tận thời
điểm này đã biết cách duy trì hòa bình ở Syria, nhưng có vẻ như
không chắc rằng đám thánh chiến Sunni cũng có thể làm như vậy.
Họ có thể cũng sẽ bạo lực như người Alawite, trong khi lại không có
được kinh nghiêm về quản trị phức tạp mà người Alawite thu được
trong 40 năm nắm quyền lực.
Dĩ nhiên, chúng ta không thể vội xét đoán kết quả của cuộc xung
đột Syria, nhưng chúng ta công nhận rằng có rất nhiều yếu tố địa lý
để hy vọng cho một sự phục hưng chính trị của Syria. Marshall
Hodgson từng khẳng định rằng Iraq và Syria hình thành và tồn tại
trước hết là nhờ ở độ phì nhiêu của đất. Do vậy, ở đây không phải
câu chuyện về những thực thể chỉ ơn nhờ duy nhất vào ý chí của
con người. Syria, bất chấp sự không gắn bó của những đường biên
giới hiện tại, vẫn hiện lên là trung tâm của khu vực Levant, cái nôi
của nhiều sắc tộc và tôn giáo, gắn kết với nhau nhờ thương mại.
Nhà thơ Syria Ali Ahmad Said, được biết đến dưới bút danh Adonis,
là biểu hiện của chính nước Syria khác ấy, một nước Syria mạnh bởi
sự giàu có của các mối tương tác giữa các nền văn minh, mà đối với
William McNeill thì đó là sự việc có kịch tính cốt lõi của lịch sử.
Adonis kêu gọi đồng bào của mình từ bỏ chủ nghĩa dân tộc Arab để
