16. LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN LỊCH SỬ
Những nhận định trên cho phép ta đi vào tận cốt lõi của hàng loạt luận cứ
mà tôi đề nghị gọi là “thuyết sử luận”, và chúng cũng đủ để biện minh cho
sự lựa chọn tên gọi đó. Khoa học xã hội chính là sử học: đó là luận điểm cơ
bản. Tuy nhiên đây không phải thứ sử học theo cách hiểu truyền thống
nhằm nghiên cứu các thực kiện lịch sử biên niên. Loại sử học mà các nhà sử
luận muốn đồng nhất với xã hội học không chỉ nhìn ngược vào quá khứ mà
còn nhìn vươn đến tương lai. Nó nghiên cứu những lực lượng, và nhất là
những định luật phát triển xã hội. Với cách nhìn ấy, nó có thể được mô tả
như một lí thuyết lịch sử hay một môn sử học lí thuyết, bởi chỉ những định
luật xã hội có giá trị hiệu lực một cách phổ quát mới được đồng nhất với
những định luật lịch sử. Chúng phải là những định luật của quá trình, của sự
biến đổi, của sự phát triển - chứ không phải thứ định luật giả tạo của những
cái bất biến hay những đặc tính không thay đổi có tính biểu kiến. Theo các
nhà sử luận, nhà xã hội học phải nỗ lực đưa ra một ý niệm chung về những
xu thế biến đổi chính của cấu trúc xã hội. Nhưng bên cạnh đó, còn phải tìm
hiểu những nguyên nhân đã dẫn đến quá trình này, tìm hiểu sự vận hành của
những lực lượng thúc đẩy sự biến đổi. Nhà xã hội học phải tìm cách đưa ra
những giả thuyết về những xu thế phát triển chung của xã hội, khiến cho
con người có thể tự điều chỉnh bản thân nhằm thích ứng với những biến đổi
đang sắp xảy đến thông qua việc đưa ra những lời tiên tri xuất phát từ
những định luật nói trên.
Dựa vào sự phân biệt nêu trên giữa hai loại dự đoán - và kèm theo đó là sự
phân biệt giữa hai thể loại khoa học - ta có thể làm rõ thêm chút nữa cách
các nhà sử luận hiểu thế nào là xã hội học. Tư duy ngược lại với hệ phương
pháp sử luận, ta có thể hình dung ra một phương pháp luận nhằm đến việc
xây dựng một bộ môn khoa học xã hội mang tính công nghệ. Một phương
pháp luận như thế hẳn sẽ cho phép ta triển khai nghiên cứu những định luật
chung của đời sống xã hội với mục đích phát hiện được mọi thực kiện cần
thiết, làm cơ sở cho hành động của bất cứ ai có ước muốn cải tạo các thiết
