một hệ thống kí âm dùng chữ cái áp dụng cho ngữ âm và thanh điệu tiếng
Việt, soạn một văn tuyển và viết cuốn sách ngữ pháp đầu tiên. Năm 1624,
ông mở trường dạy tiếng Việt cho người nước ngoài, một trong số những
“học viên” đầu tiên chính là... Alexandre de Rhodes.
Dấu mốc quan trọng trên con đường phát triển chữ quốc ngữ là việc xuất
bản quyển Tự điển An Nam, Bồ Đào Nha, La tinh (nguyên bản Dictionarum
Annamitum, Lusitanum et Latinum) do Alexandre de Rhodes biên soạn, in ở
Roma năm 1651. Cũng năm ấy, ông cho in một cuốn sách nữa bằng tiếng
Việt là Phép giảng tám ngày cho kẻ muốn chịu phép rửa tội mà vào đạo
thánh Đức chúa Trời. Ngoài ra còn phải kể đến cuốn Tự điển Việt - Bồ của
giáo sĩ Gaspar de Amaral và Tự điển Bồ - Việt của Antoine De Barbosa.
Nói đến công lao của những người đầu tiên đóng góp vào sự hình thành
chữ quốc ngữ, không thể không nhắc đến Alexandre de Rhodes, một giáo sĩ
dòng Tên mà trong các sách vở cũ gọi ông là A-lịch-sơn Đắc Lộ. Ông sinh
năm 1593 tại Avignon, miền nam nước Pháp trong một gia đình gốc Do
Thái, là một vị linh mục cường tráng và lạc quan, có kiến thức sâu rộng về
thiên văn học và toán học, biết tới 13 thứ tiếng trên thế giới.
Đầu năm 1625, Alexandre cùng với bốn cha dòng Tên khác và một tín
hữu Nhật Bản cập bến Hội An, bắt đầu công việc truyền đạo của mình. Ông
nhớ lại:
“Khi tôi vừa đến Đàng Trong, nghe người dân bản xứ nói, đặc biệt là phụ
nữ, tôi có cảm tưởng mình đang nghe chim hót líu lo, và tôi đâm ra ngã
lòng, vì nghĩ rằng, có lẽ không bao giờ mình học nói được một ngôn ngữ
như thế. Hai cha Emmanuel Fernandez và Buzomi, khi giảng, phải có người
thông dịch lại. Chỉ có cha Francesco Di Pina là hiểu và nói được tiếng Việt,
nên các bài giảng của cha Pina thường đem lại nhiều lợi ích hơn là của hai
cha kia. Do đó tôi tự ép buộc mình phải dồn mọi khả năng để học cho được
tiếng Việt”... “Mỗi ngày tôi chăm chỉ học tiếng Việt y như ngày xưa tôi học
môn thần học ở Roma. Và nhờ ơn Chúa, chỉ trong vòng bốn tháng, tôi học
biết đủ tiếng Việt để có thể giải tội và sau sáu tháng, tôi có thể giảng được
bằng tiếng Việt.”
