Bỉnh Khiêm ứng thí và đỗ ngay Trạng nguyên. Khi ấy ông đã 44 tuổi và mới
bắt đầu ra thi thố với đời. Về sự nghiệp bao trùm thời đại của ông, có một
bài riêng mang tên: Trạng Trình với bàn cờ thế sự.
Một ông trạng cũng rất nổi tiếng là Giáp Hải. Ông trạng này có rất nhiều
giai thoại bí ẩn về xuất xứ của mình. Người ta đồn rằng hồi nhỏ ông bị bắt
cóc lên mạn ngược. Về sau, khi ông đã đỗ trạng, mẹ con ông mới nhận ra
nhau qua nốt ruồi đỏ trên lưng trạng. Do quê ở làng Dĩnh Kế, Bắc Giang,
nên ông được dân gian gọi là Trạng Kế.
Giáp Hải thông minh từ nhỏ, lại rất chăm chỉ dùi mài kinh sử. Tương
truyền hồi nhỏ Trạng thường tới chân núi Kế ngồi dưới lùm cây, đặt chân lên
một phiến đá đọc sách. Hòn đá chỗ cậu bé ngồi học còn in dấu hình bàn
chân. Buổi tối cậu thường rang một túi hạt tiêu, khi nào buồn ngủ thì lấy ra
nhấm nháp cho cay để tỉnh ngủ. Khi đã học “hết chữ” của các ông đồ trong
vùng, cậu được cha cho lên kinh học. Khoa thi Mậu Tuất (1538) đời vua
Mạc Đăng Doanh, Giáp Hải thi đỗ Trạng nguyên. Năm ấy ông 31 tuổi.
Hai năm sau, Mạc Đăng Doanh đột ngột qua đời, con là Mạc Phúc Hải lên
thay. Vì phải kiêng húy tên vua nên Giáp Hải mới đổi là Giáp Trưng.
Làm quan trong triều, Trạng nhiều lần dâng sớ nêu kế sách an dân, chấn
chỉnh triều chính. Một lần, nhân có sao chổi (người xưa cho là điềm chẳng
lành), Giáp Hải dâng sớ tâu “sáu điều đáng sợ”, trong đó nói thẳng những
người bên cạnh vua đều là phường nịnh hót, dỗ dành nhà vua ăn chơi. Các
quan bảy tám phần là người hám lợi, vơ vét chiếm đoạt ruộng đất của dân.
Các tướng lĩnh thì năm bè bảy mối, đố kị lẫn nhau.
Rồi Giáp Hải thẳng thắn khuyên vua: “Nếu bệ hạ chỉ say đắm về sự yên
vui, không chịu răn chữa, sửa đổi thì sẽ có ngày nguy vong không sao giữ
được.”
Mạc Mậu Hợp tiếp sớ, nhưng không làm theo. Còn bọn gian nịnh thì gọi
sau lưng ông là Trạng Ác.
