nghe ngây ngất, phần vì ý phần vì lời, tất cả xoay quanh nỗi phẫn nộ
Achilleus cực chẳng đã phải mang trong lòng. Bị quân vương quyền uy
Agamemnon lấy mất người tình, giai nhân nô lệ Briseis. Chiến trận rền
vang, chàng lui về trại, không tham dự, lực lượng Achaian vì thế suy yếu
trầm trọng. Mãi tới lúc bạn chí thiết Patroklos tử trận chàng mới rời trại ra
chiến trường giao chiến với Hektor.
Người sau, trải qua ba ngàn năm, không rõ có phải Homer là tác giả các
ca khúc đó không. Tuy nhiên, nhờ tầm vóc và vẻ đẹp ngoại khổ, trường ca
đã băng qua nhiều thế kỷ, thời gian dẫu lâu dài, vẻ đẹp vẫn y nguyên, không
phai nhạt, không suy suyển. Không những thế nhân giao chiến, mà cả thần
linh cũng đánh nhau tơi bời. Vì tham vọng, chiến trường trở nên đẫm máu,
cuộc chiến kéo dài, cả thế giới hữu hình lẫn thế giới vô hình day dứt. Tất cả
đều cao cả, tất cả đều anh hùng, tất cả đều quảng đại. Nhưng với con mắt và
trái tim hiện thực Homer phơi bày cho người xem, người đọc tất cả cũng
tầm thường, cũng nhút nhát, cũng ích kỷ, cũng tàn nhẫn. Kết bằng máu và
nước mắt, truyện là biểu tượng miêu tả số phận nhân loại do định mệnh đẩy
đưa. Achilleus hiểu sự thể, chàng hiểu thành bại trên chiến trường hay
ngoài đời là do thần linh quyết định.
Giá trị văn hóa
Không kể tên gọi, khi để mắt nhìn, người Tây phương bấy lâu thấy Iliad
là tác phẩm nền móng trên đó lâu đài văn hóa, văn học của mình sinh sôi,
nảy nở. Trước mọi đồng nghiệp trong làng thi ca, trong xóm kể chuyện,
trước biết bao rung động dạt dào, kinh nghiệm sáng tác sung mãn, thi tập
miêu tả lần đầu thế giới siêu hình giao hòa với thế giới hữu hình, con người
trực diện với định mệnh mà lương tâm bắt phải hoàn thành
Số phận.
Iliad là trường ca Hy-lạp, cổ nhất, có lẽ hay nhất trong văn học Tây
phương, và qua chuỗi dài lịch sử đã tạo cảm hứng cho vô vàn tác phẩm
nghệ thuật từ hội họa, kiến trúc, thi ca, cho đến tiểu thuyết, kịch nghệ, âm
nhạc.
