xuống đất; nhưng khi xuân về, cành nảy lộc, lá cây lại mọc tươi tốt khắp
rừng. Con người cũng vậy, thế hệ này xuất hiện, thế hệ kia biến dạng”
(6.146-149).
Thần thoại và huyền thoại Hy-lạp cấu thành kho chuyện phong phú trong
văn hóa Tây phương. Tuy khác biệt và thay đổi, song cả hai chia sẻ cùng
quan niệm về cuộc đời. Người Hy-lạp yêu đời, muốn tận hưởng cuộc đời vì
chết là sự thật tất nhiên. Họ cũng có tín ngưỡng huyền bí chấp nhận quan
niệm tái sinh sau khi chết, song đó chỉ là thiểu số. Đối với Homer chết là
trạng huống buồn thảm trong khi sống là thực trạng gian nan. Quy luật bất
biến là ai cũng chết, bất kể giàu nghèo, già trẻ, nam nữ, thường dân hay vua
chúa. Tuy nhiên, sự thật vừa kể không khiến người Hy-lạp buồn rầu như
người Babylon vốn được thi sĩ vô danh miêu tả trong trường ca Gilgamesh.
Người Hy-lạp nhìn cuộc đời với con mắt say sưa. Trong lòng, trước vấn đề
sống chết, họ thấy câu trả lời duy nhất xứng đáng với con người là khắc sâu
huyền thoại bất tử bằng hành động tuyệt vời. Họ theo đuổi vinh dự với nhiệt
tâm kỳ lạ suốt năm thế kỷ, từ Homer thi sĩ tới Alexandros đại đế. Họ là
chủng tộc ưa tưởng tượng, ham sống, tham vọng, cương quyết, năng động.
Tuy nhiên, ham nổi danh đã biến họ thành nhạy cảm, dễ giận đối với danh
dự, vì họ cũng là chủng tộc hay gây gổ, ưa báo thù. Chuyện của họ cho thấy
đầy đủ đặc trưng vừa kể.
Người Hy-lạp tin thần linh bất tử, thần linh có khả năng kỳ diệu; họ còn
tin giữa thần linh cư ngụ trên núi Olympos trùng trùng điệp điệp với con
người ham ăn, ham uống, ích kỷ, khả ố, tham lam, lúc nhúc kéo lê cuộc
sống dưới mặt đất dường như không có hàng rào ngăn cách, chẳng có gì
khả dĩ phân biệt. Nói khác đi thần linh là bà con với thế nhân và ngược lại:
trong huyền thoại Hy-lạp có nhiều thần linh say mê thế nhân, và trong nhiều
trường ca Hy-lạp con người huyền thoại tự hào là dòng dõi thần linh. Dẫu
thế tác phong đạo đức của thần linh không hoàn toàn quyết định bản chất
thể thức tu hành được chính thức công nhận là hết sức tôn kính. Người Hy-
lạp thời Homer không có nhà thờ hay giáo đường như ta hiểu ngày nay. Xây
dựng đền thờ nguy nga (nhiều đền thờ đã tàn lụi, nhiều đền thờ còn tồn tại)
