dẫn tới việc phát triển định chế nhằm thống nhất các cộng đồng về mặt văn
hóa, đồng thời củng cố di sản quốc gia, như lập đền thờ Apollo ở Delphi, tổ
chức cuộc đua thể dục toàn quốc (776 TCN). Khoảng thời gian này người
Hy-lạp bắt đầu xây đền thờ đồ sộ bằng đá, đắp tượng cỡ lớn, làm đồ sứ loại
mới họa hình rất kỳ khu, khúc chiết, chính xác. Nhiều đặc trưng văn hóa
người Tây Âu sau này kết hợp với thời kỳ cổ điển - thời kỳ tương đối xấp xỉ
thế kỷ V và IV trước công nguyên - bắt nguồn từ thế kỷ VIII.
Thêm vào việc di dân lập ấp là thời kỳ gia tăng thương mại, do đó tiếp xúc
rộng rãi với văn hóa Địa-trung-hải. Hậu quả của việc buôn bán là tái lập
liên hệ với văn hóa Cận Đông phát triển mãnh liệt thời kỳ Mycenaean. Qua
tiếp xúc với người Phoinician, dân Semite sống trên phần đất ngày nay là
Lebanon, người Hy-lạp học hệ thống chữ viết mới, không phải bảng ký hiệu
âm tiết như dạng B, mà là mẫu tự, mẫu tự áp dụng để viết chữ Hy-lạp, rồi
cải biên trở thành mẫu tự La-tinh, ngày nay nhiều ngôn ngử sử dụng, kể cả
chữ quốc ngữ của ta. Chữ mới mau chóng trở thành phổ biến, phát triển hơn
dạng B, đem ra ứng dụng rộng rãi. Cụ thể là ghi chép thi ca. Học giả Tây
Âu bấy lâu thường nghĩ Odyssêy, Iliad của Homer, Thần Phả, Việc và Ngày
của Hesiod, một số bài thơ lưu truyền, một nhóm thần ca bảo là của Homer
ra đời dưới hình thức chữ viết ta biết xuất hiện từ thời đó.
Chuyển dịch Odyssêy cũng như Iliad trước đây tôi cố xóa bỏ lằn ranh ngăn
cách nguyên tác với dịch phẩm. Trước sau tìm cách đưa rung động, cảm
xúc, tư tưởng, phô diễn của Homer tới thẳng độc giả, một cách đơn giản,
song vẫn trung thực và chính xác; đặc biệt trình bày nét vẻ khách quan, hồn
nhiên, hiện thực, nôm na trong chuyện nguyên thủy, kể lại biến sự với mọi
vẻ ý nhị Homer kể lại, biểu lộ thái độ của thi sĩ đối với biến sự, và dẫn tới
cảm nghĩ ông sáng tạo: sự việc xảy ra thế thật. Về ngôn từ tôi sử dụng ngôn
ngữ bình dân, ngôn ngữ văn xuôi thay vì ngôn ngữ thơ mộng, ngôn ngữ thi
ca, ngôn ngữ vương giả như ông, mặc dù hiểu thơ bao giờ cũng cần thi vị,
hoa mỹ, văn trước sau phải sáng sủa, khúc chiết. Dẫu vậy tôi thấy tác phẩm
không phải cuốn sổ ghi sự kiện, mà từ đầu chí cuối như áng thơ bồng bềnh,
