SỬ TRUNG QUỐC - Trang 173

dân. Tổ chức xã hội còn tôn ti hơn đời Chu nữa!
Người Trung Hoa có tinh thần gia tộc rất mạnh, một người làm quan thì cả
họ được nhờ, kéo bè kéo đảng vào chiếm lần lần các địa vị trong chính
quyền. Người Thác Bạt trái lại, nhà nào sống cho nhà nấy, người nào sống
cho người nấy, thành thử bao nhiêu chức lớn nhỏ trong triều cũng như ở địa
phương về tay người Trung Hoa gần hết. Thác Bạt lại không ham có nhiều
con, số người nếu không giảm thì cũng không tăng, trái với Trung Hoa. Họ
lần lần hóa nghèo vì ở Trung Hoa ít đồng cỏ, số súc vật họ nuôi tất nhiên
phải giảm. Chỉ một số ít người cưới được vợ giàu Trung Hoa, nhưng họ
Hán hóa rồi, rốt cuộc triều đình Thác Bạt thành triều đình Trung Hoa, cũng
bị những tệ hại của chính thể Trung Hoa, chẳng hạn cái nạn ngoại thích
tranh ngôi, khiến cho năm 529, vua Ngụy bị phế, nội loạn ghê gớm kéo dài
6 năm, và nước bị chia hai: Tây Ngụy kinh đô ở Tràng An, Đông Ngụy
kinh đô là Lạc Dương. Hai nước đó đánh nhau liên tiếp cho tới 550, một
viên tướng Tây Ngụy thắng, lập một triều đại mới, triều Bắc Tề.
Nhà Bắc Ngụy mạnh nhất thời Bắc Triều và kéo dài được trên 200 năm
(339-550).
Trong non hai thế kỉ, người Hán đã đồng hóa họ. Theo Eberhard, sự đồng
hóa là một sự kiện xã hội quan trọng. Các rợ bị Trung Hoa diệt không phải
vì nòi giống họ kém Trung Hoa, cũng không phải vì dân tộc Trung Hoa có
tài đặc biệt về việc đồng hóa; mà chỉ vì tổ chức kinh tế, xã hội, văn hóa của
Trung Hoa với của Thác Bạt khác nhau, thế thôi. Tôi không hiểu tại sao
ông không bảo là của Trung Hoa cao hơn. Nếu chỉ khác nhau thôi thì tại
sao Thác Bạt không đồng hóa Trung Hoa mà bị Trung Hoa đồng hóa?
Hai triều đại sau Bắc Tề và Bắc Chu chỉ như cái đuôi của Bắc Ngụy, đều
Hán hóa đậm và đều ngắn.
Bắc Tề (550-576) thịnh được một thời gian ngắn; trọng đạo Khổng, còn
đạo Phật và đạo Lão suy. Phải chiến đấu với Bắc Chu (557-579) và thường
thua, và cuối cùng bị Bắc Chu diệt.
Tại triều đình Bắc Chu, các âm mưu tranh giành ngôi vua, các vụ ám sát,
chém giết nhau xảy ra nhiều cũng như cuối đời Bắc Ngụy, cho tới khi nhà
Chu mất vào tay một người Trung Hoa, họ Dương, tên là Kiên. Dương