SỬ TRUNG QUỐC - Trang 175

một thời gian thật ngắn, do đó mà kinh tế miền Nam mau phát đạt.
Còn một điểm nữa khác nhau giữa người cũ và người mới. Người cũ đã từ
lâu rồi không liên lạc gì với họ hàng ở phương Bắc - đường xa ngàn dặm
mà phương tiện giao thông thiếu thốn - và họ coi miền Nam mới là quê
hương của họ. Người mới trái lại còn gia đình, họ hàng, còn đất đai, quyền
lợi ở miền bị chiếm, nên còn lòng tư hương, vẫn còn mong một ngày kia
chiếm lại đất đai ở trong tay Ngũ Hồ. Có người lén lút trở về Bắc thăm bà
con, kéo họ vô Nam; nhất là từ triều đại Bắc Ngụy, giới sĩ tộc Trung Hoa
được trọng dụng ở triều đình thì tình Nam Bắc không đến nỗi cách biệt
lắm.
Giai cấp bình dân ở Nam gồm những thổ dân đã Hoa hóa rồi, có nơi không
phân biệt được họ với người gốc Hoa nữa, họ chiếm đa số; thiểu số là
những người Hoa sa sút. Giới đó an phận làm ăn, ngôi vua muốn thuộc về
ai cũng mặc, miễn là họ có đủ ăn thì thôi, gặp năm nào đói kém quá, cực
khổ quá, hoặc bị ức hiếp quá thì họ nổi dậy do những đạo sĩ trong một hội
kín nào đó cầm đầu.
Về phương diện kinh tế, cho tới thế kỉ III, miền Nam không phát đạt gì mấy
vì đất tuy phì nhiêu đấy, khí hậu cũng dễ chịu đấy, nhưng dân thưa quá mà
lại lạc hậu, làm biếng, kiếm đủ ăn rồi thì thôi. Từ khi người miền Bắc di cư
xuống, dân số tăng lên nhưng không đến nỗi có nạn nhân mãn, họ lại là
những người chịu cực khổ quen rồi, có chí mau mau lập nghiệp, nên chẳng
bao lâu giới sĩ tộc mới tới cũng thành những đại điền chủ, mà càng giàu thì
ảnh hưởng của họ ở triều đình càng tăng. Nhưng càng giàu mà càng được
sống yên ổn trong cảnh thanh bình (trong 200 năm các “rợ” chỉ xuống quấy
nhiễu họ vài ba lần nho nhỏ) thì họ càng sa đọa.

- Nhà Đông Tấn
Giới lãnh đạo ở phương Bắc di cư xuống; coi miền Nam là không văn
minh, cho nên đa số chỉ muốn ở kinh đô, có đi làm quan tỉnh, quận thì cũng
chỉ để làm giàu rồi lại vận động xin về triều. Về triều họ lại lập bè đảng,
tranh giành nhau địa vị, còn tệ hơn trước, và sống một cuộc đời rất xa hoa
với nghệ thuật (nhạc, văn thơ) và mĩ nhân; triều đình Trưng Hoa thời Nam