SỬ TRUNG QUỐC - Trang 209

Nhưng rồi ông hóa ra chơi bời xa xỉ, tên hoạn quan Cao Lực Sĩ được ông
sủng ái, nắm hết quyền hành trong cung. Ở triều đình thì ông tin dùng Lý
Lâm Phủ, một kẻ vô sở bất vi, tìm cách đưa Dương Ngọc Hoàn vào hầu
ông. Ngọc Hoàn là vợ Thọ vương Mạo, con của ông. Nàng có sắc đẹp,
thông minh, được sủng ái nhất trong cung, làm cho ông say đắm, mắc tội
loạn luân, nặng gần bằng tội của Cao tôn. Người ta gọi nàng là Dương Quí
phi và chép đời nàng rất nhiều trong truyện và tuồng, người thì thương cho
cái chết của nàng, người thì trách nàng gây ra tất cả những cảnh khổ ở cuối
đời Huyền tôn. Điều đó chỉ đúng một phần. Nàng đưa anh ruột, Dương
Quốc Trung, vô triều đình làm hữu tướng, cùng với Lí Lâm Phủ quyết định
mọi việc trong nước. Ba người em gái nàng, đều đẹp, lanh lợi, khôn khéo,
với hai người em trai nàng đều được phong tước, sống một cách đế vương,
có dinh thự, ngựa xe.
Kẻ gây họa lớn nhất cho nhà Đường thời đó là An Lộc Sơn (mẹ là người
Đột Quyết, cha là người Hồ) có tài cầm quân nên được kiêm chức tiết độ sứ
(võ quan giữ một miền ở biên cương) hai nơi. Mục trên tôi đã nói ở triều
đình có hai phe, một phe thân Đột Quyết gồm họ Lý (họ nhà vua), một phe
của giới sĩ tộc, chống lại phe trên. Lộc Sơn đứng về phe họ Lý, đúng hơn là
muốn lợi dụng phe đó để mưu đồ riêng cho mình. Hắn xin về làm quan ở
triều để gây thế lực. Hắn khéo phụng sự Lí Lâm Phủ và Dương Quí phi, xin
làm con nuôi Quí phi, tự do ra vào trong cung cấm, có nhiều hành động
không tốt. Dương Quốc Trung ngờ hắn có ý làm phản, tâu với Huyền tôn,
ông không nghe. Khi Lí Lâm Phủ chết, Dương Quốc Trung mưu mô gạt
phe họ Lý đi mà nắm hết quyền hành, như vậy là chống với An Lộc Sơn.
Lộc Sơn bèn cử binh làm phản, đem bộ lạc và quân Khiết Đan, tất cả 15
vạn, từ Phạm Dương (nay ở Tây nam Bắc Kinh) kéo về Nam, không gặp
một sự kháng cự nào cả (vì quân đội các châu quận sau một thế kỉ hòa bình
không biết chiến đấu nữa) chiếm Hà Bắc, Hà Nam, hãm thành Lạc Dương
(755) tự xưng là Yên đế (hoàng đế nước Yên). Một đạo quân của triều đình
do Quách Tử Nghi (người Trung Hoa) và một đạo nữa do một tướng Đột
Quyết cầm đầu xông ra chặn An Lộc Sơn; đạo quân của Quách thắng, còn
đạo quân kia có nhiệm vụ bảo vệ Tây Kinh (Tràng An) thì thua, viên chỉ