SỬ TRUNG QUỐC - Trang 237

Hà Bắc, Sơn Tây) cho họ, họ thành một cường quốc ở cõi Bắc, đổi quốc
hiệu là Liêu, thành mối lo cho nhà Tống sau này.
Thạch Kính Đường đổi quốc hiệu là Tấn, đất đai thu hẹp , số thuế thu được
giảm đi, mà phải nộp cống cho khiết Đan, thờ Khiết Đan như cha, do đó
phải tăng thuế, dùng chính sách bạo ngược đối với dân. Khiết Đan thấy vậy
mưu tính c việc chiếm trọn miền Bắc. Giới quý tộc Sa Đà có một nhóm
thấy nguy cơ, muốn tấn công Khiết Đan trước, triều đình do dự. trong khi
đó, nhiều viên tướng ở miền Đông làm phản, qua phía Khiết Đan và chỉ
trong hai năm ( 946 - 947) Khiết Đan chiếm được kinh đô và gần hết miền
Bắc. Viên thủ lãnh Khiết Đan vô kinh đô, tự xưng là " Hoàng Đế Khiết Đan
và Trung Hoa" ( Nhà hậu Tấn chấm dứt , sau hai đời vua , cộng 11 năm.)
Giới sĩ tộc Trung Hoa thản nhiên trước sự đổi ngôi đó, làm quan cho Sa Đà
hay cho Khiết Đan thì cũng vậy, nhưng Sa Đà có một nhóm không chịu
thần phục Khiết Đan, chống lại.
Tôn Giáo
Năm 842 Võ Tôn đã cấm một số chùa và một số tăng ni, năm 844 lại cấm
nghiêm hơn, gắt gao nhất là năm 845, hạ lệnh trong hai kinh thành Tràng
An và Lạc Dương mỗi nơi chỉ để lại 4 ngôi chùa và 301 vị tăng , ni ; các
châu quận, mỗi nơi một ngôi chùa và từ 6 đến 20 tăng ni, ngoài ra hết thảy
đều bị phá hủy, tăng ni đều phải hoàn tục. Kết quả có 44.600 ngôi chùa bị
phá, tượng Phật bằng đồng bị nấu ra để đúc tiền; và có 260.500 tăng ni
hoàn tục. Nhưng khi Võ Tôn băng, Tuyên Tôn kế vị, lại lập tức phục hưng
Phật Giáo.
- Những tôn giáo mới truyền vào
Có lẽ đời Đường , khắp thế giới không có nước nào thâu nhập nhiều tôn
giáo như Trung Hoa.
- Bái hỏa Giáo ( Mazadéisme) Cũng gọi là yêu Giáo, của Ba Tư, do
Zoroastre sáng lập, truyền vào Trung Quốc từ thời Nam Bắc Triều. Đạo đó
thờ lửa và mặt trời, cho sự quang minh là c biểu hiện của thiện, hắc ám là
biểu hiện của ác.
- Ma Ni Giáo ( Manichéisme) Do Hỏa Giáo mà ra, theo Hồi Hột mà vào
Trung Quốc thời Túc Tôn ( ma Ni là tên người sáng lập), truyền bá ở