SỬ TRUNG QUỐC - Trang 322

Phần đông Hoa Kiều là người miền Nam: Phúc Kiến, Quảng Đông, họ giỏi
b về thương mãi, chịu cần kiệm, cực khổ, biết giúp đỡ lẫn nhau, lập hội, lập
bang ( tổ chức của Hoa Kiều gốc ở cùng một tỉnh, như bang Triều Châu,
Bang Quảng Đông, bang Hải Nam ....) mở ngân hàng, thương hội, trường
học, giữ được ngôn ngữ, phong tục, y phục, rất đoàn kết với nhau, dư tiền
thì gởi về quê hương, hợp thành một sức mạnh về kinh tế , lũng đoạn thi
trường, kinh tế của nước họ ở nhờ.
Đó là một đặc điểm của người Trung Hoa, không dân tộc nào bàng họ.
3. Người Âu vào Trung Quốc.
Từ đời Đường, Cảnh giáo ( Nestorianisme) đã vào Trung Quốc, được Thái
Tôn cho dựng giáo đường ở Tràng An như ta đã biết, nhưng khoảng hai thế
kỷ sau, đạo đó suy lắm.
Đời Nguyên, vô uy và sự thịnh vượng của Trung Quốc vang khắp châu u
nhưng Âu và Trung Hoa chưa liên lạc nhiều với nhau.
Tới thế kỷ XV, đời Minh Hiến Tôn, người Bồ đào Nha tìm đường biển qua
Ấn Độ, mới sang buôn bán và truyền giáo ở Trung Quốc càng ngày càng
đông. Sau họ tới người Hòa Lan, Anh Cát Lợi, Tây Ban Nha.
Đời Minh Thế Tôn, vào khoảng 1535, miền duyên hải Quảng Đông là nơi
người Bồ Đào Nha buôn bán đông nhất, họ bỏ tiền ra thuê đất Áo Môn (
Ma cao) mỗi năm nộp thuế hai vạn lạng vàng ở cửa sông Châu Giang (
Quảng Đông) đấp thành lũy, đặt quan lại, lập căn cứ buôn bán; Áo Môn
thành tô tá địa đầu tiên của người Âu ở Trung Hoa.
Bấy giờ người Tây Ban Nha tìm được Châu Mỹ, do Mỹ Châu qua Thái
Bình Dương, chiếm Phi Luật Tân, và tranh nhau buôn bán với người Hoa
Kiều.
Vào khoảng 1602, người Hòa Lan lập công ty Đông Ấn Độ để buôn bán,
sau chiếm các đảo Nam Dương rồi đến Trung Quốc, muốn dành Áo Môn
của người Bồ người Bồ được cảm tình của triều đình Minh, giữ được vị trí,
và người Hoà Lan bỏ Áo Môn mà sang kinh doanh ở Đài Loan.
Thấy người Hòa Lan làm ăn được, người Anh Cát Lợi cũng lập công ty
Đông Ấn Độ để cạnh tranh, giành được ưu thế ở Ấn rồi tiến qua Trung
Hoa, năm 1637( đời Tư Tôn), đem hạm đội vào Áo Môn, cũng muốn dành