SỬ TRUNG QUỐC - Trang 323

nơi đó nữa. Hai bên kịch chiến , nhưng người Bồ cũng lại nhờ cảm tình của
triều đình Minh, giữ được Áo Môn. Tuy nhiên, nhà Minh cũng cho người
Anh được vào buôn bán.
Như vậy là cuối đời Minh, đã có bốn nước Châu Âu tranh giành nhau thị
trường Trung Hoa. Qua đời Thanh họ còn tới đông hơn nữa. Giai cấp tư
bản và con buôn phương Tây đã bắt đầu vươn tới Đông Á, lần lần tạo nên
phong trào thực dân mà cái họa ngày nay vẫn chưa chấm dứt.
Người Bồ Đào Nha sở dĩ được cảm tình của triều đình Minh, vì họ tới
trước và giúp cho Trung Hoa được vài việc. Năm 1517, ( đời Võ Tôn),
người Bồ Đào Nha Fernand Férez d Andrade tới Quảng Châu. Ông là ,
người Âu thứ nhất tới thị trấn đó. Chiếc tàu chở ôngđem theo nhiều súng
ống. Từ thế kỷ thứ X trở về trước, Trung Hoa chỉ có những kiểu súng bắn
đá( catapulte), thứ mạnh nhất bắn được những phiến đá nặng 100ký lô, xa
400 thước. Từ thế kỷ XI ho5 đã có một thứ đại bác dùng thuốc súng. Năm
1519 vua Minh Võ Tôn tới Nam Kinh, người Bồ Đào Nha xin được triều
yết ông, ông cho họ ở Nam Kinh gần một năm. Trong thời gian đó, hoạn
quan Lu7u Ca65n bỏa họ gỡ các súng đại bác ra, rồi ông sai người chép lại
kiểu súng cho cho đại thần Vương Dương Minh (1) . Nhờ vậy Vương chế
tạo một kiểu súng của Bồ Đào Nha mà dẹp được mấy đám nổi loạn trong
nước.
Năm 1580, đời Thần Tôn, một tu sĩ Ý theo Giòng Tên ( Jésuite) đạo KiTô,
tên là Matteo Ricci, theo một đoàn thương nhân tới Áo Môn, lúc đó đã là
nhượng địa của Bồ rồi. Chú ý của ông là truyền giáo, nhưng thấy người
Trung Hoa còn nhiều ác cảm với người Âu nên chưa thực hiện ngay mục
đích của ông. Mà họ bị người Trung Hoa ghét là phải. Họ tàn bạo không
thừa nhận một luật pháp nào cả, coi tất cả người phương Đông như những
con mồi ngon, họ quả là bọn ăn cướp. Năm 1557, khi được tự do ở Áo
Môn, họ xây cất ở đó nhiều xưởng lớn, nấu thuốc phiện, chỉ một trong
những xưởng ấy mà đã phải nộp cho chính quyền Bồ Đào Nha ở Áo Môn
một số thuế mỗi năm gần bằng ba chục triệu quan cũ ( Histoire de la
civilisation - Will Durant).
Biết vậy nên Matteo Ricci khôn khéo bỏ hết các thói quen Châu Âu, sống