SỬ TRUNG QUỐC - Trang 361

được quân Miến, dời đô về Băng Cốc, dựng lại nước, sai sứ sang cống
Trung Quốc (1786) vua Thanh phong làm Xiêm La vương. Từ đó người
Trung Hoa qua Xiêm làm ăn càng ngày càng đông, hiện nay thành chỗ phát
đạt của Hoa kiều ở hại ngoại.
Càn Long cũng can thiệp vào nội bộ Việt Nam nữa. Vua Lê Chiêu Thống
không ưa Tây Sơn, cho người sang cầu cứu với nhà Thanh, vua Càn Long
sai Tôn Sĩ Nghị đem quân bốn tỉnh Quảng Đông, Quảng Tây, Quí Châu,
Vân Nam sang đánh Tây Sơn. Vua Quang Trung Nguyễn Huệ hay tin, đem
quân ra Bắc đánh đuổi quân Tàu, Tôn Sĩ Nghị vội vàng bỏ chạy, quân Tàu
giày xéo nhau, tới biên giới thì cả chục vạn quân chỉ còn sống sót vài chục
mạng. Vua Quang Trung chưa muốn gây hấn với Thanh vì việc nước chưa
yên, nên tạm nhún nhường, xin thụ phong ( 1789).
Năm 1780 bộ lạc Khuếch Nhĩ Khách của xứ Nepal (Bắc Ấn Độ) đem binh
xâm nhập Tây Tạng. Viên đại thần Thanh thống trị Tây Tang đào tẩu, Càn
Long phái quân qua dẹp, viên tướng Thanh kiêu căng mà vô mưu, kết quả
đại bại, tử thương vô số. Khuếch Nhĩ Khách mặc dầu thắng cũng cầu viện
thống đốc Anh ở Ấn, viên tướng này chủ trương điều đình, hai bên còn
đương thương lượng thì Khuếch Nhĩ Khách đã xin hòa và Thanh rút quân
về.
“Thập toàn võ công” đó không có gì đáng gọi là oanh liệt nhưng kết quả là
mở rộng đất đai của Trung Quốc và đế quốc Thanh như tôi đã nói lớn hơn
hết thảy các thời trước (trừ thời Nguyên).