SỬ TRUNG QUỐC - Trang 363

Càn Long theo chính sách Ung Chính đối với người Âu, phần lớn vì thấy
nhiều giáo sĩ của họ có tinh thần cố chấp, hẹp hòi, có giọng tự phụ coi rẻ
người Trung Hoa, một phần nữa vì cảm thấy nữa vì cảm thấy rằng người
Âu coi Trung Hoa là một thị trường mênh mông để tiêu thụ những hóa
phẩm của họ chết tạo, đồng thời là một khoa tài nguyên vô tận họ có thể
khai thác được.
Các vua Trung Hoa thời nào cũng tự hào rằng nước mình rộng nhất thế
giới, dân tộc mình văn minh nhất thế giới; nhất là Càn Long, ông vua có
“thập toàn võ công” càng tự phụ rằng đánh đâu thắng đấy, không dân tộc
nào địch nổi với mình, mà khi ông tiếp sứ thần nước nào tức là ban ơn cho
nước đó, chứ ông không cần kết thân với nước nào cả. Cho nên năm 1793,
khi Anh Hoàng George III, phái sứ thần Mac Cartrey tới Bắc Kinh để xin
phép ông mở thêm ba thương cảng mới trên bờ biển Trung Hoa và bổ
nhiệm một đại diện nước Anh ở triều đình Mãn Thanh, ông từ chối một
cách nhã nhặn mà vẫn có giọng khinh khỉnh, dứt khoát:
“ Nếu đúng như lời trong bức thư của Ngài, vì kính trọng Thiên triều của
trẫm, nên ngài muốn được thâu thái nền văn minh Trung Quốc…thì lễ nghi,
luật lệ Trung Quốc khác xa lễ nghi, luật lệ của nước Ngài quá, dù sứ thần
của ngài có hiểu được ít nhiều căn bản của văn minh Trung Quốc cũng
không thể đem gieo nó ở nước ngài được… Viên sứ thần của ngài tất đã
nhận thấy rằng nước của trẫm không thiếu gì hết. Trẫm không biết dùng
vào việc gì những sản phẩm chế tạo ở nước ngài đó. Ngài xin đặt một đại
diện ở triều đình trẫm, điều đó trái với tục lệ của triều đình Thanh và chỉ có
thể gây nhiều bất lợi cho Ngài thôi. Đó là ý nghĩ của trẫm”.
(Dịch theo bản dịch của Tsui Chi trong A Short History of Chinese
civilisation – do nhà Payot dịch lại ra tiếng Pháp, nhan đề là Histoire de la
Chine et de la civilisation chinoise).
-Backhouse và Bland trong Les Empereurs mandchaus – Payot – 1964
khen Càn Long sống đạm bạc, giản dị, nhưng theo Eberhard ông có tật xây
cất nhiều cung điện lộng lẫy, vì ông muốn triều đại ông cái gì cũng lớn lao
từ võ công đến công trình văn hóa: soạn sách, lập thư quán, thư khố, kiến
trúc, đãi yến các bô lão.