SỬ TRUNG QUỐC - Trang 392

bắt Thanh đình phải sửa thương ước của họ.
Cuối năm 1857, liên quân Anh Pháp đánh Quảng Châu, Diệp Danh
Thám thản nhiên lạ lùng, chẳng bàn tính gì với các võ quan dưới quyền,
cũng chẳng thương thuyết với Anh, cứ ngồi chờ xem ra sao. “Súng nổ như
hàng ngàn tiếng sấm, nhà cửa cháy rực trời”, dân chúng chỉ chống cự được
hai ngày, tời ngày thứ ba liên quân Anh Pháp chiếm được tất cả các đồn
Trung Hoa.
Diệp Danh Thám bị bắt làm tù binh. Người Anh đem một chiếc kiệu tời
rước ông, đưa vào khám Hương Cảng. Ông bận phẩm phục đàng hoàng
bược vào khám, không có vẻ gì buồn cho thân phận mình, cho tình cảnh
quốc gia, lại tiếp tục vẽ, viết chữ - chữ ông rất đẹp – bọn Anh tranh nhau
xin ông làm kỉ niệm. Nhà cầm quyền Hương Cảng thấy ông ta ngu, dại quá,
không nỡ giết, mà ông chẳng có tội gì để đáng bỏ tù, sai ông qua Calcutta
(Ấn Độ) với một tùy viên quân sự và ba người hầu của ông. Hai năm sau
ông ta chết, người Anh đưa xác ông về Trung Hoa để được mai táng một
cách trọng thể.
Năm sau hạm đội Anh và Pháp tiến lên phương Bắc, thình lình tấn công
Thiên Tân, rồi tới pháo đài Đại Cổ. Để mất Thiên Tân thì Bắc Kinh khó
giữ, Thanh đình hoảng hốt, vội phái một đại thần tới Thiên Tân nghị hòa.
Thanh ký riêng một điều ước Thiên Tân với Anh, một điều ước Thiên
Tân nữa với Pháp (1858). Cả ba bên đều qui định với nhau rằng sau khi kí
hạn một năm, nguyên thủ các nước phê chuẩn rồi thì sẽ trao đổi điều ước
với nhau ở Bắc Kinh.
Nhưng Thanh đình muốn hủy điều ước, sai Tăng Cách Lâm Tân - viên
tướng Mãn đã có công giữ Bắc Kinh trong vụ loạn Thái Bình – lại Đại Cổ
xây cất đài lũy, đắp đập chặn cửa biển, chở đại bác và đưa những kị binh
thiện chiến nhất tới.
Năm 1859, đúng hạn, công sứ Anh, Pháp đến để trao đổi điều ước, bị
pháo đài bắn xuống, bốn chiếc thuyền bị đạn chìm, số người tử thương khá
nhiều. Điều ước Thiên Tân chưa thi hành đã bị xé.
Liên quân Anh Pháp lần này rút lui rồi tấn công trở lại mạnh, phá đập
trên sông, đồn trên bờ(1) xông lên. Kị binh thiện chiến nhất của Thanh rán