SỬ TRUNG QUỐC - Trang 432

ngườI nắm hết tài chánh của Quốc Dân Đảng, nên dân chúng gọI là ông
Thần Tài ( khổng tài thần) còn cậu út, Tống Tử Văn sau thành một nhân
viên rất quan trọng trong nộI các của Tưởng Giới Thạch. Không có gia đình
nào mà quyền khuynh thiên hạ và đoàn kết với nhau như vậy. Đoàn kết lúc
đầu thôi, về sau Tống Khánh Linh , quả phụ Tôn Văn , theo cộng làm phó
chủ tịch Trung Cộng.
Năm 1895, Tôn khởi nghĩa lần đầu, mưu đánh chiếm Quảng Châu, việc tiết
lộ , đồng đảng bị giam và bị giết hơn 70 người. Ông phải trốn qua Nhật rồi
qua Honolulu ( Hawaï) . Năm sau ông qua Anh để tìm hiểu thêm phương
Tây, học thêm môn xã hội học.
Öng bị Thanh đình truy tầm , sứ thần Trung Hoa ở Londres dụ ông tới sứ
quán rồi bắt. May nhờ có thầy học cũ người Anh, tên là Contlie cứu cho.
Thoát nạn rồi, ông ở lại Âu Châu hai năm nữa, hiểu rằng vấn đề dân sinh
rất quan trọng ngang hàng với vấn đề chính trị.
Năm 1900, sau khi cuộc biến chính của nhóm Khang Lương thất bạI, Tôn
về Nhật để tiện mưu đồ cách mạng trong nước.
Khi Nghĩa hoàn toàn khởi sự, ông ra lệnh cho đồng chí khởi nghĩa lần nữa,
mưu giết Tổng Đốc Quảng Châu, lại thất bại, một số đồng chí tuẩn nạn.
Thấy lực lượng của đảng còn yếu, ông đi tuyên truyền gần khắp Đông Á
trong vài năm . Từ Việt Nam tới Xiêm, Mã Lai Singapore ….chỗ nào có
nhiều Hoa Kiều, ông đều tới. Số người này được trên mười triệu ( có sách
nói mười lăm triệu), gần hết là thương nhân gốc Phúc Kiến Quảng Đông,
quê ông nên rất quí ông, tiếp ông rất niềm nở. Họ có lòng ái quốc, có tinh
thần tiến bộ, lại biết đoàn kết, giúp ông được nhiều tiền, thành một lực
lượng đáng kể của đảng ông.
Năm 1905, ông đổi Hưng Trung Hội thành Đồng Minh Hội, để mở rộng
đảng và cho ra tờ Dân Báo vạch đường lối của đảng, chú trọng vào dân
sinh, chia lại ruộng đất . Sinh viên gia nhập khá đông, trong số đó có một
thanh niên tên là Uông Tinh Vệ, thông minh, hoạt bát, học về chính trị ở
Nhật, cộng tác với ông, sau thành ký giả họat động nhất của tờ Dân Báo.
Thấy đảng ông hoạt động mạnh quá. Nhật không muốn chứa chấp ông nữa,
ông để Uông Tinh Vệ ở lại thay ông, còn ông thì qua Mỹ quyên tiền Hoa