SỬ TRUNG QUỐC - Trang 491

Muốn phát triển kinh tế thì phải phát triển giao thông trước . Khai thác mỏ
đồng , mỏ thiếc, để làm gì nếu không có đường bộ , đường sông, không có
xe tàu, phải chở khoáng chất bằng sức ngựa hay sức người. Sản xuất lúa
gạo nhiều để làm gì nếu không có phương tiện chở đi bán ở những nơi mất
mùa, như các thời trước? Chúng ta nhớ Tô Đông Pha đời Tống tự lấy làm
tủi rằng đọc cả ngàn bộ sách mà không tìm được một cách cứu dân khỏi
chết đói, vì thời đó không có xe cam nhông, xe lửa, tàu thủy, phi cơ như
ngày nay.
Năm 1898 Trung Quốc mới thực sự bắt đầu mở mang các đường xe lửa,
đến năm 1923 , xây cất được 34 đường , đa số của các công ty ngoại quốc,
cộng cả lại chưa được 10.000 cây số, tới năm 1937 được 15.000 cây số,
nhưng 5.000 ở Mãn Châu, là công trình của Nhật khi họ làm chủ Mãn
Châu. Các hãng Anh , Pháp, Đức, Mỹ đã cất được con đường Bắc Nam, từ
biên giới Sibérie tới Đông Dương, một con đường liên tỉnh nữa là đường
Chiết Giang, Giang Tây. Nhưng còn những miền mênh mông như Tứ
Xuyên, Thiểm Tây, Cam Túc , Quí Châu vẫn chưa có đường xe lửa nối với
bờ biển.
Quốc Dân đảng có công sửa sang các đường lộ lớn. Thời trước cũng đã có
nhiều đường lộ rộng tới 25 thước, lát đá , nhưng hư hỏng hết rồi, xe hơi
dùng không được. Tưởng Giới Thạch xây được 100.000 cây số đường lộ
cho xe hơi chạy, nối các tỉnh với nhau.
Về hàng hành (đi trên sông , trên biển ) . Chính quyền không phải bỏ sức ra
bao nhiêu. Trung Hoa có nhiều sông , rạch và một bờ biển dài 4.000 cây số,
tiện nhất là sông Dương Tử và các chi nhánh, tất cả miền Hoa Trung nhờ
nó mà tỉnh này, huyện này liên lạc với tỉnh kia, huyện kia rất dể dàng .
Miền Nam có sông Tây Giang. Chỉ có miền Bắc là đường thủy thiếu thốn,
bất tiện vì trên sông Hoàng Hà, ghe thuyền chỉ đi được một khúc ngắn thôi.
Trái lại ở Mãn Châu, nhờ có nhiều sông lớn như Hắc Long Giang,
Oussouri, Soungarie, ghe thuyền qua lại rất đông.
Dọc theo bờ biển , chỉ có những ghe lớn , không cạnh tranh nổi với các tàu
của ngoại quốc.
Hàng không bắt đầu có từ 1921, mới đầu về quân sự, sau mới về dân sự,