SỬ TRUNG QUỐC - Trang 578

thiện được bao nhiêu. Tôi chắc họ còn nghèo hơn dân quê Bắc Việt ngày
nay (1983).
Đó là cái tai hại của chết độ chuyên chính, một người quyết định sai mà
không ai dám can ngăn, cứ răm rắp tuân theo hết, sau cùng phải đổ máu và
mất nhiều năm mới sửa lại được. Làm gì có dân chủ! Gần khắp thế giới thứ
ba ngày nay đều như vậy.
Tóm lại, tới khi Mao chết, cách mạng Trung Hoa vẫn chưa thành công.
Trang 266 tôi đã nói không nên hỏi người dân Trung Hoa ngày nay có sung
sướng không. Theo tôi, chỉ nên hỏi: Thanh niên trí thức Trung Hoa có còn
tinh thần như mươi, mười lăm năm đầu cách mạng không? Tôi e rằng dưới
hai chế độ “dân chủ” của Tưởng và của Mao, tinh thần đó đã bị thui chột
rồi.
*
* *
Các sử gia Pháp (Guillermaz, Dubarbier, Lévy) đều rất quý văn minh Trung
Hoa, khen nó là rất độc đáo, vô cùng nhân bản, ghét sự tàn bạo, trọng
Khổng giáo mà khinh Pháp gia, họ mong nhà cầm quyền Trung Quốc theo
đạo trung của Khổng, bỏ thái độ thách đố về ý thức hệ và chính trị đi, thái
độ khiêu khích, tự cao, tự đại về ngoại giao đi, thì các nước tiến bộ mới
giúp đỡ họ phát triển.
Tsui Chi, một học giả Trung Hoa còn mong rằng dân tộc Trung Hoa ông sẽ
biến học thuyết Marx thành một học thuyết Trung Hoa để cải thiện đời
sống mà vẫn dân chủ, cho mọi đảng chính trị được ngang quyền nhau,
không dùng sự cưỡng chế để bắt kẻ khác phục tòng. Thời trước, Trung Hoa
đã chẳng biến đạo Phật của Ấn Độ thành đạo Phật của Trung Hoa dung hoà
được những cái hay của Nho và Phật đấy ư? Mao đã Hoa hoá học thuyết
Marx rồi đấy, những vẫn giữ chính sách một đảng, nếu không thì còn gì là
Mác xít nữa.
Các nhà cầm quyền Trung Hoa hiện này xích lại phía tư bản, đưa ra chiến
tranh bốn hiện đại hoá. Họ theo chủ trương của Đặng Tiểu Bình năm 1969!
“Chính sách kinh tế cá thể hay tập thể, điều đó không quan trọng, quan
trọng là tăng sự sản xuất thực phẩm”, nghĩa là người ta không quá coi trọng